Moderne kunst op weg met het geloof ... (02)

Zoals in een vorige blogpost aangegeven, is de centrumkerk San Fedele in Milaan tevens een klein museum met oude en hedendaagse kunst broederlijk naast elkaar.
In de crypte zie je een aantal werken die uitnodigen tot verstilling. 
Zo vielen mij twee werken op, beide gemaakt in 1961, door toen avant-garde artiesten. Ik weet niet of mijn associaties overeen stemmen met de geschiedenis, maar in die periode was mgr. Montini de aartsbisschop van Milaan, voor hij tot paus Paulus VI gekozen werd in 1963. Deze paus heeft ook een grote inspanning gedaan om de Vaticaanse musea te verrijken met moderne en hedendaagse kunst. Dit even terzijde...
Beide werken uit 1961 verwijzen naar boeken en is de Bijbel nu niet net dé boekenbibliotheek voor gelovige christenen. Het zijn verhalen die uitnodigen om ons levensverhaal daar doorheen te verweven, nu eens heel transparant, dan weer als onleesbare krabbels.

(Christian Megert : Glasbuch ) (1961)

(Henk Peeters : 61-23 ) (1961)

Moderne kunst op weg met het geloof ...(01)

In begin van de maand juni bezocht ik Milaan. Op een boogscheut van de beroemde Duomo, de kathedraal van Milaan, ligt op een rustig pleintje de kerk van San Fedele. In haar huidige gedaante zie je dat deze kerk is gebouwd in de Renaissance, in de tweede helft van de zestiende eeuw.
Begin deze eeuw werd de kerk gerestaureerd en bij het einde van deze restauratie werd de sacristie en de crypte zo heringericht dat er ook een tentoonstellingsruimte werd gemaakt.
Zo ontstond een klein museum met werken van renaissance tot op heden.
Ik was er getroffen door een mooie kruisweg in terracotta van de bekende moderne artiest Lucio Fontana (1899-1967).

Een uitnodiging tot goed kijken en al kijkend dichter te komen bij het mysterie van leven en dood, geloof en mens zijn.

Op zoek naar ons ingeboren verlangen: Satyagraha

"Satyagraha" is de titel van een operawerk van de hedendaagse Amerikaanse componist Philip Glass. Het woord komt uit het Sanskriet en kan vertaald worden als: kracht van de waarheid. Operaballet Vlaanderen bracht deze opera in november van 2018 in een boeiende bij momenten wervelende en bij momenten heel verstilde voorstelling. Centrale figuur in de opera is de persoon van Mahatma Gandhi met enkele episodes uit zijn indrukwekkende leven.
Het programmaboek bij deze productie bracht enkele teksten als achtergrond en toelichting. De laatste van de reeks (blz. 103) is een tekst van Gandhi zelf. Daarin verwijst Gandhi naar een spirituele ervaring die hij heeft gehad. Ik citeer hier:

De vluchtige glimpen die ik van de waarheid kon krijgen, kunnen nauwelijks een idee overbrengen van de onbeschrijfelijke luister van de waarheid, die een miljoen keer intenser is dan die van de zon die we dagelijks met onze ogen zien. In feite heb ik slechts een heel zwak sprankeltje van die krachtige straling opgevangen. Ik voel de warmte en de zonneschijn van zijn aanwezigheid.

De zon in de hemel vult het hele universum met zijn levengevende warmte. Maar als je er te dichtbij zou komen, zou die je tot as doen verteren. Zo is het ook met het Opperwezen. We worden goddellijk in de mate waarin we geweldloosheid verwezenlijken; maar we worden nooit helemaal God.

(scenebeeld uit Satyagraha -
foto van website operaballetvlaanderen)

Het is mijn vaste overtuiging dat hij zichzelf dagelijks openbaart aan ieder mens, maar dat we onze oren sluiten voor 'het stille kleine stemmetje'. We sluiten onze ogen voor de kolom van vuur voor ons. Ik besef zijn alomtegenwoordigheid.

De goddelijke muziek gaat onophoudelijk door in onszelf; maar de luide zintuigen verdringen de verfijnde muziek, die niet lijkt op en oneindig verheven is boven enige muziek die we met onze zintuigen kunnen waarnemen of horen. Wanneer dit innerlijke licht overeenkomt met de influisteringen van het kleine innerlijke stemmetje, heeft die flits een merkteken van inspiratie.


Bij het lezen over de vergoddelijking van de mens denk ik aan het belang dat de orthodoxe kerken hechten aan deze idee om ons te laten omvormen door het licht van God.
Misschien hebben hier en daar een aantal toeschouwers van de opera Satyagraha een klein innerlijk stemmetje gehoord doorheen wat ze zagen en hoorden?

Pinksteren: de taal van de Geest

In het laatste nummer van het "Benedictijns Tijdschrift" van 2018 verscheen een artikel van de Amerikaanse pastor Debie Thomas over Pinksteren. Graag deel ik daaruit omdat de invalshoek mij geleerd heeft om het zo bekende verhaal van Sinksen op een nieuwe wijze te lezen.

(El Greco: Pinksteren
1600 - Pradomuseum Madrid)

 "Christenen beschouwen Pinksteren vaak als het ongedaan maken van de Babylonische spraakverwarring. Maar in feite was Pinksteren helemaal geen ommekeer van Babylon: God vervolmaakte de verwarring en zegende die!
Toen de heilige Geest neerdaalde, bracht Hij de mensheid niet terug tot één gemeenschappelijk taal, integendeel: hij bestempelde alle talen als heilig en in gelijke mate geschikt om Gods verhalen in te verkondigen. In het weefsel van de Kerk bracht Hij verscheidenheid aan en inclusiviteit.
Diegenen onder u die meer dan één taal spreken zijn misschien het beste in staat het belang te vatten van deze heilige verkondiging, deze wonderbaarlijke draden in het weefsel. Zij snappen intuïtief dat een taal meer omvat dan het geheel van zijn grammatica, woordenschat en syntaxis. Talen dragen het volle gewicht mee van hun respectievelijke cultuur, geschiedenis, psychologie en spiritualiteit. Een taal kiezen impliceert een wereldoriëntatie kiezen, anders zien en horen, de werkelijkheid anders verwerken en indelen. Volmaakte vertalingen bestaan dan ook niet.
(...)
Als de discipelen en hun vrienden in vreemde talen beginnen te spreken, begrijpt de menigte hen. En dàt brengt hen in verwarring, het feit van hun begrip, niet de boodschap die ze hoorden, want die was,in  hun verschillende talen glashelder. Ja, wat de toehoorders verbijsterde was dat God zich verwaardigde hen toe te spreken in hun eigen moedertaal. Dat Hij ze welkom heette op zo'n vertrouwelijke manier, in woorden en uitdrukkingen die hen terug voerden naar hun geboorteplaats, hun kindertijd, hun geliefde steden en landen en gemeenschap van herkomst. Alsof God eigenlijk zei: 'Deze plaats, verzadigd van de Geest, deze prille Kerk, dit nieuwe Lichaam van Christus behoort aan jou. Je hoeft je hier geen buitenstaander te voelen; ook jouw taal spreken wij; kom binnen. Kom binnen en voel je thuis'.
(...)
Er gebeurt iets als we elkanders talen spreken. We ervaren de grenzen van onze eigen blik. We leren nieuwsgierig te zijn. En we ontdekken dat Gods grote daden veel te subtiel zijn voor één enkele taal."

(Benedictijns tijdschrift 2018, blz.182-185 passim)

Aandacht, aandacht ... -3-

Voor een derde en laatste keer wil ik nog even Damon Young laten weerklinken vanuit zijn boek "Afgeleid" (Ten Have, 2014, e-book-versie).
Wanneer de filosoof het einde nadert van zijn zoektocht naar wat ons allemaal kan afleiden van ons ware levensdoel en conclusies probeert te formuleren, komt hij eerst nog even bij de Griekse filosoof Plato. De Amerikaanse filosoof, wetenschapper en wiskundige Alfred North Whitehead zou ooit eens gezegd hebben dat alle filosofie één grote voetnoot is bij Plato. Als het over het thema 'afleiding' gaat, stelt Damon Young dat Plato juist hét voorbeeld is van afleiding, omdat hij op vlucht is voor de aardse beperkingen van het leven in een denkbeeldige perfectie van een Ideeën-wereld. Plato maakte deze droombeelden tot een vaststaand feit en zijn filosofie wordt volgens Young zo een hartgrondig neen tegen het leven (cfr. Afgeleid, blz. 171-172).
Voor Young is het duidelijk dat de wortel voor alle afleidingsdrang bij de mens ligt in onze neiging om te leven alsof de dood niet bestaat. Het is juist de uitdaging om binnen onze beperkingen als mens tot juiste beslissingen te komen vanuit wat wij als waardevol beleven in ons leven.
Dan noemt hij als voorwaarden om tot zo'n goede beslissingen te komen: scherpzinnigheid, wilskracht en bovenal dankbaarheid, dankbaarheid niet voor een helper of weldoener, maar voor het eenvoudige feit dat we bestaan! (cfr. Afgeleid, blz. 173-174)

Hier past een van de laatste schilderijtjes (1937) van Alexej von Jawlensky, geschilderd met de laatste krachten van zijn bijna geheel verlamde lichaam. In zijn serie "Meditaties" gaf hij dit werk de titel: In Andacht.

Jawlensky wist dat dit een van zijn laatste werken zou worden en hij wist dat zijn reumatische aandoening hem binnenkort helemaal invalide zou maken en tot zijn dood zou leiden.
Meer dan vele woorden spreekt dan dit beeld. Dit beeld toont een mens die binnen de beperkingen van zijn leven en in het besef van zijn eindigheid waarde vindt door te blijven schilderen en zo aan zijn ware levensdoel vorm geeft.

De tips van Damon Young doen mij zo denken aan wat Charles de Foucauld en vele andere spirituele mensen met hem meegeven als raad: leef alsof elke dag je laatste is. Dus: besef je eindigheid en wees dankbaar. Zoals Paulus ook oproept o.a. in zijn eerste brief aan de Tessalonicenzen : Zeg dank in alles (5,18).

Veni Sancte Spiritus

Tussen het feest van Hemelvaart en Pinksteren wordt in de kerk traditioneel gebeden om de komst van de Heilige Geest.

(still uit een video van Bill Viola)

Met onderstaande link kan je een orgelvariatie op de klassieke hymne "Veni Sancte Spiritus" (Kom Schepper Geest daal tot ons neer") beluisteren, gecomponeerd door de Fransman Maurice Duruflé en gespeeld door de zeer getalenteerde orgelist-componist Thierry Escaich.

https://www.youtube.com/watch?v=wSneZQ9duE4