Beelden die spreken : Sam Drukker - 4 -

 In een vorige bericht maakte ik melding van het Jezus-woord opgetekend door Mattëus : Waar twee of drie samenkomen in mijn naam, daar ben ik in hun midden (Mt.18,  ). De christelijke kerk is ontstaan uit de leerlingengroep die door Jezus werd samengeroepen. De kern van die groep waren vissers. Het is dan ook nogal normaal dat een aantal evangelieverhalen zich afspelen op of bij het water. En al vroeg in de christelijke traditie ontstond dan ook een beeld voor de jonge groep van volgelingen van Jezus : de Kerk als schip. 

In de drie synoptische evangeliën wordt verteld hoe Jezus slaapt in de sloep waarmee de leerlingen het meer van Galilea oversteken (Mc. 4,35-41; Mt. 8,23-27 en Lc. 8,22-25). Een storm steekt plots in alle hevigheid op maar Jezus slaapt erdoor heen. De apostelen raken echter in paniek en maken Hem wakker. Hij doet de storm luwen en Hij verwijt de leerlingen dat ze angstig waren, terwijl Hij toch in hun midden is.

In de tentoonstelling "Onderweg" met schilderijen van Sam Drukker die ik zag midden mei, waren er heel wat werken met een, twee of drie personen in een bootje op een oneindig lijkende zee. Deze doeken zijn vaak schetsmatig geschilderd, als het ware gehaast want het moet vlug gaan zoals de roeiers zich haasten onderweg naar een veiliger en meer welvarende oever. 

(eigen foto) 

Wij als westerse mensen in 2022 maken onmiddellijk een associatie met de vele vluchtelingen die proberen met gammele bootjes zeeën over te steken. Drie personages samen doen me denken aan dat Jezus-woord over drie mensen samen in Zijn naam.  Vandaar dat samen met die associatie van de vluchtelingen zie ik ook in een werk als "Drie roeiers" hoe de kerk in vooral Westerse landen zich soms als een wankel bootje voelt met nog weinig gelovigen. Naast de sterke uitbeelding van de taaie roeiers en de roodbruine aardekleur van de figuren maken deze verschillende associaties dit werk tot een zeer gelaagd en geslaagd kunstwerk. Een beeld dat spreekt.

Beelden die spreken : Sam Drukker -3-

 We blijven de schilderijen van Sam Drukker bekijken en houden deze beelden tegen het licht van de Joods-christelijke Bijbelverhalen. In het vorige bericht bespraken we de biografische en de Bijbelse achtergrond van zijn project Minje (2012-2014).

Hier kan je een overzichtsfoto zien van dit project zoals het werd gepresenteerd in het Museum Jan in Amstelveen. Je merkt hoe de schilder voor elke man een ander formaat heeft gekozen én zoals hij het heel vaak doet in zijn schilderpraktijk gebruikt hij ook heel verschillende dragers. Naast het geprepareerde canvas gebruikt hij ook onbewerkt doek of houten panelen of planken of... 

(eigen foto : Minje van Sam Drukker expo Amstelveen)

In zijn werken laat hij heel uitdrukkelijk deze verschillende ondergronden meespelen om tot zijn eindresultaat te komen. Als schepper creëert hij niet uit het niets, maar gebruikt foto's én dragers met een verleden. Zo word je als kijker uitgedaagd om zijn schilderijen te bekijken met een altijd wat andere bril. Ieder portret toont een persoonlijkheid en deze diversiteit van formaten en dragers versterken nog eens deze veelkleurigheid. Hieronder een van de tien portretten, nl. Wolf Kotek, olieverf op paneel.

(©Joods Historisch Museum)

In het vorige bericht toonde ik hoe de tien minjemannen verband hielden met het verhaal van Abraham die ten beste sprak voor Sodom en Gommora. Waar in de Joodse traditie het om tien mannen draait, breekt Jezus dat open door zijn uitspraak die is opgetekend in het evangelie van Matthëus : "Waar twee of drie samengebracht zijn in mijn naam, daar ben ik in hun midden." Een christelijke gemeenschap ontstaat als twee of drie zich geroepen weten tot samenkomst, ongeacht hun geslacht! De ontzagwekkende God uit de Joodse traditie wiens naam niet mag uitgesproken worden (JHWH) en die niet af te beelden is wordt mens in de persoon van Jezus en toont zich in en doorheen mensen. Zo mogen we ook anders naar kunstwerken kijken die de mens toont in zijn (eigen)(w)aardigheid wat ik via deze blog tastend probeer te doen.

Beelden die spreken : Sam Drukker - 2 -

 De Nederlandse tekenaar en schilder Sam Drukker groeide op als zoon van een Joodse vader en een niet-joodse moeder. Hij zag wel een menora (zevenarmige kandelaar) thuis staan, maar verder werd niet aan godsdienst gedaan en werd niet over het familieverleden gesproken, ook al was het grootste deel van zijn vaders familie niet uit de oorlog teruggekeerd. 

Meer dan vijftien jaar na het overlijden van zijn vader begon Sam Drukker dan aan een project met als naam: Minje. Hij zou tien oude Joodse mannen portretteren die nog bewust de Tweede Wereldoorlog hadden meegemaakt. Tien volwassen mannen zijn nodig voor een Joodse gebedsdienst, bij een feestelijke viering of een rouwplechtigheid. Vandaar dus tien mansportretten. Met deze portrettenreeks zou Sam Drukker eer betonen aan de generatie van zijn vader, een generatie die aan het verdwijnen is. Deze reeks zou een plaats krijgen in het Joods Historisch Museum in Amsterdam vanaf 2014, maar was wel nu te zien in Amstelveen.

(Drievuldigheidsicoon : de 
drie engelen bij de eik van Mamre

De grondslag van de regel dat bij Joodse gebruiken er minstens tien volwassen mannen moeten aanwezig zijn gaat terug op een verhaal uit het boek Genesis (hoofdstuk 18). God verschijnt aan Abraham nabij de eik van Mamre in de gedaante van drie engelen. Nadat Hij beloofd heeft om uit Abraham een groot volk te laten groeien, zegt God dat Hij de zondige steden Sodom en Gommora wil verwoesten omwille van hun 'slechtheid'. Abraham is danig geschrokken en komt  op voor deze steden. Hij houdt een pleidooi om de goeden niet samen met de slechten te verdelgen want God is toch rechtvaardig en kan toch niet zo maar blindelings goed én kwaad over dezelfde kam scheren? Als een echte handelaar dingt hij bij God af: laat de steden gespaard worden als er vijftig rechtvaardigen worden gevonden, of slechts vijfenveertig of slechts veertig of slechts dertig of slechts twintig of slechts tien. Met die deal verlaat God Abraham, maar Hij vindt geen tien rechtvaardigen in Sodom en Gommora en dus worden de steden verwoest. 

In de Joodse traditie gaat het verhaal dat de wereld blijft bestaan, ondanks alles, omdat er nog minstens tien rechtvaardigen wonen op aarde. 

Sam Drukker (derde van rechts) tussen 9 van de 10 minjemannen
en op de achtergrond de schilderwerken van dit project
©sam drukker.com)

Beelden die spreken : Sam Drukker - 1 -

Midden de voorbije maand mei bezocht ik in Amstelveen (zuidelijke rand van Amsterdam) de indrukwekkende tentoonstelling "Onderweg" met schilderijen en tekeningen van de Nederlandse kunstenaar Sam Drukker (°1957 Goes).

Dit bezoek heb ik beleefd als een aanzet tot meditatie over wie ik kan zijn als christen. De meeste schilderijen waren voor mij, zoals men dat in het Duits zo treffend zegt "Andachtsbilder", beelden die vragen om met intense aandacht bekeken te worden en ze te laten spreken tot je hart.

Eerst even iets over de titel van de expositie en de Bijbelse associaties die dat oproept : "Onderweg".  Heel de Joods-christelijke bijbel door worden mensen opgeroepen op weg te gaan omwille van een/de Andere. Mensen worden uitgedaagd hun gekende levenswijze te verlaten. Abraham verlaat Ur, Mozes verlaat Egypte, de eerste apostelen (Joodse vissers!) verlaten hun netten. Gelovigen gaan op weg. De eerste volgelingen van Jezus worden benoemd als 'die van de Weg'.  We lezen in het boek Handelingen hoe de Joodse rabbijn Saulus tekeer gaat tegen de volgelingen van Jezus : "Maar Saulus blaast nog steeds dreiging en moord tegen de leerlingen van de Heer. Hij komt bij de heiligdomsoverste en vraagt van hem brieven aan Damascus voor de samenkomsten (daar), om, als hij er vindt die van de Weg zijn, mannen zowel als vrouwen, ze gebonden naar Jeruzalem te mogen leiden." (Handelingen 9, 1-2 - Naardense Bijbelvertaling). 

Aan de hand van werken van Sam Drukker in de expo "Onderweg" wil ik in een aantal volgende berichten stil worden en met aandacht kijken om ze te lezen als een evangelische uitnodiging, indachtig het vers van Guido Gezelle: als de ziele luistert spreekt het al een taal dat leeft.

Pinksterfeest 2022

 Vijftig dagen na Pasen wordt de liturgische paascyclus afgerond met het feest van Pinksteren, het feest van de heilige Geest die komt over de bange apostelen en hen nieuwe kracht en geloof schenkt.

In de orthodoxe liturgie is er onder anderen dit troparion, dit is een hymne met een bepaalde structuur, over dit gebeuren. We horen hier een drietalige versie (Engels, Grieks en Arabisch) gezongen door fr. Apostolos Hill, Nikodimos Kabranos en SEM.

Bij een middeleeuws schilderij van Duccio di Buoninsegna (1282-1339) kan je ook visueel mediteren over het Pinkstergebeuren.

Ave Maria - ter afronding

 Nog een laatste keer een Ave Maria ter afronding van de meimaand/Mariamaand.  Ik wil je laten kennismaken met de Belgische componist Auguste De Boeck, geboren in de schaduw van Brussel (Merchtem 1865) en bij leven actief als organist, componist en muziekpedagoog in het Brusselse (+1937). Hij vond onder anderen de Russische componist Rimski-Korsakov heel inspirerend. In het Ave Maria dat je hier kan horen kan je orthodoxe liturgische gezangen als het ware voelen meeklinken.

Het vocaal mannenensemble Voces Capituli met thuisbasis in Antwerpen legt zich toe op de uitvoering van sacrale muziek. Hier zie je een uitvoering van het Ave Maria van De Boeck in Breda (2007)

.