De verloren zoon (1)

Een van de boeiendste ervaringen als gelovige is te ontdekken hoe eenzelfde Bijbelverhaal telkens weer anders wordt gelezen en geïnterpreteerd volgens de persoon en het tijdperk.
Dat kan je letterlijk zien als je in musea of tentoonstellingen hetzelfde thema ziet terugkeren, uitgebeeld in telkens andere tijdvakken.
Het verhaal van de verloren zoon, dat we kunnen lezen in het Evangelie van Lucas (15, 11-32) zag ik de voorbije weken terug tijdens een reis door Noord-Italië, telkens vanuit een andere invalshoek.
Hier plaats ik eerst twee schilderijen bij elkaar, gezien in Turijn in de Galerie Saubade.
Het ene werk is van een barokke schilder, Guercino, gemaakt in of rond 1617. Hier zien we een hele scene bij de ingang van het huis van de vader. De aankomst van de zoon is een schouwspel en er wordt toegekeken vanop een balkon en van in de tuin waar duidelijk de oudere zoon staat. Het is een zeer sociaal gebeuren.

Heel anders van sfeer is het werk dat ongeveer honderdvijftig jaar later is geschilderd in een neo-classistische stijl door Pompeo Batoni (1773).
Hier is het een gebeuren enkel tussen vader en zoon, het is bijna een biechtstoel gebeuren. Het schuldbesef van de zoon en het berouw wordt sterk in de verf gezet met de grote tranen. 

Waar Genuci een evangelieverhaal wil uitbeelden, legt Baldino vooral de nadruk op de individuele relatie. De barokke vroomheid was er een die vooral de band met de kerkgemeenschap benadrukte (om zo de tegenstelling met de protestanten te benadrukken); de vroomheid van midden 18de eeuw die we weerspiegelt zien in het werk van Baldino legt meer de nadruk op het individuele berouw. 

Duomo Milaan

Vorige maand bezocht ik Milaan met in het centrum van de stad de kathedraal of Duomo. De brede voorgevel heeft enkele ingangen met schitterende bronzen deuren waar vele bijbelse taferelen en scenes uit heiligenlevens worden getoond.
Hieronder een graflegging van Christus. Rond de dode Jezus zien we een kring van treurende engelen en het lijk wordt door Maria getoond aan de mensen die de kerk willen betreden, alsof ze wil zeggen: zie eens wat jullie met mijn kind hebben gedaan...

Hebben we God gedood? Dag Hammarskjöld mediteert ergens in het jaar 1950 hierover. De Zweedse diplomaat Hammarskjöld was van 1953 tot zijn mysterieuze dood tijdens een vliegtuigcrash in 1961 secretaris-generaal van de Verenigde Naties. Hij hield heel zijn leven een spiritueel dagboek bij dat na zijn dood werd gepubliceerd onder de titel: Merkstenen.

"God sterft niet op de dag dat we niet meer in een persoonlijke godheid geloven, maar wij sterven op de dag dat het leven voor ons niet meer doorstraald wordt door de schittering van het steeds opnieuw geschonken wonder, vanuit bronnen die ieder verstand te boven gaan." (uit: Merkstenen, uitg. Gottmer, Nijmegen, 1978, blz. 70)

Moderne kunst op weg met het geloof ... (04)

Zoals in vorige blogposts al meegegeven, bezit de kerk San Fedele in Milaan een aantal hedendaagse kunstwerken met een bijzondere zeggingskracht.
In de crypte onder het altaar, normaal de plaats waar een 'heilige' begraven is die bijzonder wordt vereerd, is er een kunstinstallatie van de van oorsprong Griekse artiest Jannis Kounellis. Deze beeldende kunstenaar, geboren in Griekenland (1936), leefde en werkte het grootste deel van zijn leven in Italië waar hij stierf in 2017.

(Jannis Kounellis - foto van internet)

Het werk in Milaan heeft als titel Untitled (Unveiling) 2012. Met de bijtitel Unveiling of 'Onthulling'. Hier toont hij zijn eigenzinnige interpretatie van het laatste Bijbelboek, nl. het boek der Openbaring of zoals beter bekend als de Apocalyps(=griekse woord voor openbaring).  Doorheen de tijd kreeg het woord de betekenis van een overvloed aan rampen en het chaotisch einde van de wereld. In de Bijbel vertelt dit boek over een nieuwe wereld die zal geopenbaard worden 'op het einde van de tijden'. Het nieuwe Jeruzalem is een stad van licht, rechtvaardigheid en vreugde, helemaal tegengesteld aan de moeilijkheden waarin de eerste christenen leefden waarvoor het boek was geschreven.
"En ik zag de heilige stad, het nieuwe Jeruzalem, neerdalen vanuit de hemel bij God, toebereid als een bruid die zich voor haar man heeft versierd." (Apoc.21,2).

Wat zien we in Milaan? We zien een grote donkere zak hangend aan een ijzeren dwarsbalk. De zak wordt helemaal opgespannen tot het uiterste door zijn inhoud. We zien enkel de contouren van de inhoud en kunnen een groot kruis vermoeden.

(foto via website sanfedele)

Wat wil de kunstenaar hier onthullen, want hij benoemt zijn installatie als 'onthulling' of openbaring? Dat we nu in onze wereld en tijden enkel de oppervlakkige buitenkant zien van het kruis, dus van het Christusverhaal, terwijl de volheid van het Christusgebeuren pas zal onthuld worden als die donkere zak zal weggenomen worden of zal openscheuren? 
Het doet mij denken aan die woorden van Paulus in zijn eerste brief aan de Korinitiërs: "Ja, nu kijken wij met een spiegel in een raadsel, maar dàn: van aangezicht tot aangezicht! Nu ken ik ten dele, dàn zal ik ten volle kennen, zoals ik ten volle word gekend." ( Kor. ,)

Moderne kunst op weg met het geloof ... (03)

De San Fedele-kerk in het centrum van Milaan toont hedendaagse kunstwerken naast renaissancekunst. De kerk geeft blijkbaar tot op vandaag opdrachten aan kunstenaars om het geloofsverhaal gestalte te geven in deze ruimte van samenkomst, bezinning en gebed. Zo worden kerkbezoekers uitgenodigd hun beelden over geloof en God in vraag te stellen en te hér-denken.

In de lente van 2018 vroeg men de schilder Ettore Freni  (°1978) om een nieuw werk te maken voor het hoofdaltaar van de kerk. Het werk is een antependium of voorhangsel voor het altaar. Vroeger werd vaak onder een altaar een heilige begraven en die verwijzing nam de schilder mee. Het werd een "Sepulcro Glorioso" (een glorieus graf), waar Christus ligt wachtend op zijn verrijzenis. Het opstandingslicht zie je al doorstralen, bijna gereed om het donker van de dood helemaal te doorgloeien.

Enige jaren daarvoor had de Amerikaanse minimalistische kunstenaar David Simpson (°1928) voor de koormuren achter het hoofdaltaar een evocatief werk gemaakt dat de Drievuldigheid moet suggereren. Die glanzende één-tonige doeken die door de speling van het invallende licht altijd iets anders worden van tint nodigen uit om de altijd Andere te vermoeden. Er is een gouden doek voor God de Vader, met een knipoog naar de Byzantijnse iconen en hun gouden achtergronden en een verwijzing naar het goddelijke 'verblindende' licht. Er is een rood doek voor Jezus, de Mensgeworden Zoon van God, die met zijn bloed een nieuw verbond heeft bezegeld tussen mens en God. Er is een blauw doek voor de Heilige Geest, die in de bijbel vaak wordt vergeleken met de wind die blaast waar hij wilt: de blauwe lucht als ruimte voor het waaien van de Geest.