Gesu Bambino

In een post op woensdag 16 december  liet ik je kennismaken met de Italiaans-Amerikaanse componist-organist Pietro Yon. Om Kerstmis te vieren breng ik hem nog even onder de aandacht met een van zijn bekendste composities, gebaseerd op een Italiaans populaire kerstmelodie. Yon componeerde dit werk in volle Wereldoorlog I, in 1917. Ik laat jullie maar genieten en zelf zoeken welke traditionele kerstliederen je kan herkennen...

Een uitvoering eerst met de bekende sopraan Jessye Norman: 

En je kan vergelijken met een louter instrumentaal arrangement door de uitvoerders zelf geschreven voor piano en orgel door de Scott Brothers, opgenomen in 2017. 100 jaar na de compositie...

Wees blij: Christus is geboren!

Kerstmis is het feest van de geboorte van Jezus Christus, begin van een nieuw tijdperk. Onze jaartelling begint ook bij dit gebeuren. 

Elke geboorte is een moment van vreugde en feest. Zo ook deze geboorte. 

Hier hoor je een klassieke zetting van het lied "Gaudete" (Verheug u, Christus is geboren uit de maagd Maria), een kerstgezang gecomponeerd in de 16e eeuw en gepubliceerd in 1582 in een bundel van Fins-Zweedse kerkgezangen onder de verzameltitel "Piae Cantiones" (vrome gezangen).

Je kan luisteren naar een uitvoering door het Leoni Mens Choir(2011). Op de achtergrond zie je een doek van Rubens met de aanbidding door de wijzen.

Wil je het iets meer 'folky'? Dan luister je beter naar deze uitvoering met de folk-rock groep Steeleye Span (2009).

Opdat de aarde zich zal openen (4e zondag advent)

 Vier zondagen voor Kerstmis begint de advent, een periode om onze gedachten en ons hart te (laten) bewerken zodat Kerst een feest zou zijn van innerlijke hergeboorte. Iedere mens, christen of niet, kan van tijd tot tijd de uitdaging aangaan om zichzelf te herbronnen, om zichzelf te bevragen, zijn levenswijze te plaatsen naast zijn dromen.

De hemelse dauw en regen moeten onze aarde vochtig en vruchtbaar maken. Dat wordt gezongen in een van de bekendste hymnes uit de katholieke kerk, nl. het Rorate Caeli.

De laatste zondag voor Kerstmis wordt ook wel de zondag Rorate genoemd, onder anderen omdat de eerste zang, de introïtus (of intredezang) begint met de woorden: "Rorate caeli desuper et nubes pluant iustum: aperiatur terra, et germinet Salvatorem" of vertaald in het Nederlands: "Dauwt, hemelen van boven, gij wolken, beregene de rechtvaardige: opdat de aarde zich zal openen en de Heiland er uit zal ontspruiten".

Deze tekst werd op een meesterlijke manier op muziek gezet door de componist Heinrich Schütz. 

En de hedendaagse schilder Anselm Kiefer maakte een groot werk met als titel: aperiatur terra et germinet Salvatorem.

(©Anselm Kiefer Aperiatur terra et germinet Salvatorem 2005-2006)

Met muziek en met beeld kunnen we ons hart nu voluit openstellen voor het bijzondere gebeuren van Kerstmis anno 2020.

Adventsklank : hemelwateren

 Vier zondagen voor Kerstmis begint de advent, een periode om onze gedachten en ons hart te (laten) bewerken zodat Kerst een feest zou zijn van innerlijke hergeboorte. Een bijbels beeld dat in deze periode vaak naar voor komt is dat van aarde die vruchtbaar moet worden door het hemelwater (de regen en de dauw). Dat wordt uitgezongen in een van de bekendste hymnes uit de katholieke kerk, nl. het Rorate Caeli. Dit is een écht adventslied.
In de loop der eeuwen werd deze hymne talrijke keren geparafraseerd in zangstukken en andere muzikale werken. Een van die bewerkingen is van de hand van een Italiaanse organist-componist Pietro Yon. 

(Pietro Yon op het orgel van
de kerk St. Franciscus Xaverius
New York 1919)

Hij was geboren in Noord-Italië in 1886, studeerde in Milaan en Turijn en vervolmaakte zich in Rome. Daar werd hij opgemerkt door een Amerikaanse prelaat die hem een baan aanbood als organist in New York. Als 21-jarige verhuisde hij naar Amerika en maakte daar een mooie loopbaan als organist en componist in New York. Hij werd uiteindelijk organist aan de prestigieuze Sint Patrickkathedraal. Hij overleed in 1943 op de feestdag van Sint Cecilia, de patrones van de kerkmuziek. Op zijn begrafenis was de beroemde dirigent Toscanini aanwezig waaruit we mogen opmaken dat Yon toch een zeer gewaardeerd musicus was.

Wees blij, wees blij (3e zondag Advent)

 Op deze derde zondag van de advent wordt traditioneel tijdens de intrede van de priester bij het begin van de misviering gezongen: "Gaudete in Domino semper, iterum dico, gaudete. Modestia vestra nota sit omnibus hominibus; Dominus enim prope est. Nihil solliciti sitis: sed in omnia oratione petitiones vestrae innotescant apud Deum". In het Nederlands luidt het dan: "Verheugt u altijd in de Heer, ik herhaal het, verheugt u! Dat uw bescheidenheid aan alle mensen bekend worde, want de Heer is nabij. Weest om niets bekommerd, maar laat al uw verlangens aan God kennen door het gebed." Dit is een citaat uit de brief van Paulus aan de Filippenzen. 

(©bloggen.be Levend Geloof 9)

Het past perfect nu Kerstmis nadert. We zijn als christenen allen in blijde verwachting. Zo zien we Maria afgebeeld op het icoontype dat genoemd wordt platytera of Moeder Gods van het Teken. Het kind Jezus zit niet op haar schoot, maar is afgebeeld in een medaillon voor haar borst. De naam van dit type icoon verwijst naar een tekst van de profeet Jesaja waar gezegd wordt : "De Heer zelf zal u een teken geven: zie de maagd wordt zwanger en zij zal een zoon ter wereld brengen en gij zult hem de naam Immanuel geven, wat betekent: God-met-ons." (Jes. 7,14)

Er moet niet alleen plaats gemaakt worden in ons hart; we moeten ons niet enkel bekeren, dwz toekeren naar God; we mogen ook blij zijn. Een klein kind brengt in mensen meestal de mooiste gevoelens tot leven. Nieuw jong leven wekt op tot tederheid en zorgzaamheid én tot vreugde. Denk maar als er in je eigen omgeving een baby wordt geboren...

Zo klinkt deze intredezang volgens de gregoriaanse zangtraditie:

Adventsbeeld - Johannes De Doper

 In de advent worden we uitgenodigd om ons opnieuw en bewuster te laten bevruchten door de Geest van Jezus. Daartoe moeten we ons eigen leven onder de loep nemen en onszelf bevragen: zijn we wel goed bezig? In de evangeliën lezen we dan hoe Johannes de Doper de tijdgenoten van Jezus probeerde wakker te schudden uit hun zelfgenoegzaamheid, uit hun eigen zeker weten hoe alles in elkaar zit, uit hun sociale en religieuze cocon. Hij leefde streng en sprak strenge woorden tot wie hem om raad kwam vragen. Tot hij té zeer tegen de schenen schopte en gevangen werd genomen. 

Uiteindelijk werd Johannes onthoofd omdat koning Herodes zijn dochter Salome ter wille wilde zijn (gegeven dat de kern uitmaakt van een opera van Strauss: Salome).

(©iconenleonjoosten)

In de iconografie wordt Johannes vaak uitgebeeld als magere man gekleed in ruige dierenvellen, meestal met een spreekgebaar. Dat is gebaseerd op wat de evangelist Mattheus schreef:

"Hij, Johannes, heeft zijn kleed gehad uit kameelharen,

met een gordel van huid om zijn lende;

zijn voedsel is geweest: sprinkhanen en wilde honing."

(Matt. 3, 4 -Naardense bijbelvertaling)

Plaats vrij houden (2e zondag Advent)

 In de liturgie van de tweede zondag van de Advent (die we dit weekend vieren) wordt voorgelezen uit de tweede brief van de apostel Petrus, een van de enige keren dat die brief in de kerk wordt gelezen! Petrus roept in die brief op om als christenen continu en blijvend te leven in een toestand van verwachting. De protestantse Adventisten maakten dat zelfs tot kern van hun geloofsbeleving.

De komst van de Heer blijven verwachten is iets anders dan Sinterklaas verwachten. De Heer verwachten is uitkijken naar de Andere, naar Iemand.

Iemand verwachten betekent dat je in je hart en in je leven plaats maakt voor haar of hem. Je zorgt dat er een stoel leeg en klaar staat, dat er een bed leeg en klaar is, dat er aan tafel een plaats vrij is. Niet onszelf volstoppen met weetjes en kennis, niet ons huis volstouwen met spullen allerhande, maar ruimte houden voor iets/iemand anders.

Iemand verwachten betekent dat je je leven openhoudt voor een andere, dat je leeft vanuit het besef dat je leven niet vol is zonder anderen.  Dat is onze uitdaging in deze advent. 

De Egyptisch-Franse dichteres van Libanese afkomst Andrée Chedid (1920-2011) verwoordde deze openheid in een lofdicht op de leegte. Voor mij een groots Adventsgedicht.

(Andrée Chedid - ©FranceCulture)

LOF VAN DE LEEGTE

Leegte

Is nodig

Om volheid

Te lokken

Opdat de droom

Zich zou laten verkennen

Opdat de adem

Binnen zou dringen

Opdat de vrucht

Zou ontkiemen

We hebben 

Al die holtes nodig

En daarbij wat onverzadigd is.

(uit: Chedid, Andrée, Bestaan is een zegen voor mij. Vertaald en van een nawoord voorzien door Lucienne Stassaert. Uitg. P, Leuven, 2015, blz. 51)

Jan van Ruusbroec 2 december

 De kerk viert op 2 december de Vlaamse mysticus Jan van Ruusbroec (+1381), die leefde, woonde en werkte in en rond Brussel. 

(© wikipedia)

Na pastoraal verbonden te zijn geweest aan de hoofdkerk van Brussel zondert hij zich af in het Zoniënwoud in een landgoed genaamd Groenendaal (nu in de gemeente Hoeilaart). Er ontstaat een gemeenschap  gelijkgestemden die gaat samenleven volgens de regel van Augustinus. Zo wordt Ruusbroec dan ook in het habijt van een augustijnermonnik afgebeeld. Ruusbroec was een man met charisma, die door vele gelovige en zoekende tijdgenoten werd geraadpleegd, gelezen en gekopieerd. Zo was hij een inspirerend voorbeeld voor Geert Groote, de latere stichter van de beweging van de Moderne Devotie in de Noordelijke Nederlanden.  Al zijn teksten schreef Ruusbroec in de volkstaal, het Middelnederlands van zijn tijd, terwijl het toch gangbaar was om zo'n teksten in het Latijn neer te pennen. In 1908 werd hij door paus Pius X zalig verklaard. Zijn teksten vragen enige toeleg om ze te lezen en van binnenuit te begrijpen. 

Ik vond het dan ook boeiend om te ontdekken dat een hedendaagse dichter, dan nog wel de 'Dichter des Vaderlands' Els Moors, op verkenning gaat naar die bijzondere persoonlijkheid.  Persoonlijk vind ik onderstaand gedicht heel geslaagd omdat het erin slaagt de bewogenheid van Jan van Ruusbroec op te roepen.

mateloos diep

en bovenmate hoog

en lang en breed

(beeld in Groenendaal - Hoeilaart
©gemeente Hoeilaart)

ik voel mezelf

als dolend in de wijdte

van de wind

teruggeblazen

naar een begin

niets vindend

wat niet al

elders tot leven

wilde komen

versplinterd door

een zuiver licht

blind

ben ik

beeldloos

rustend

in alles wat ondeelbaar

door de wereld

stroomt

(uit: Poëziekrant juli-augustus 2020, jg. 44, nr.4, blz.57)

Beeldloos mediteren (dus voor jezelf geen beeld maken van God), een innerlijke eenheid ontdekken en beleven, zoeken om je te laten drijven door de wind van de Geest, ... Ik denk dat Jan van Ruusbroec wel graag met deze dichteres in dialoog zou willen gaan.