Goede Vrijdag

Zie het kruis:
deze verbinding van een horizontale met een verticale lijn,
verknoping van menselijke verlangens naar het hogere en betere
met verlangens naar verbondenheid en mededeelzaamheid.

(eigen foto kloosterkerk Den Haag 2015)

Op deze dag past het te luisteren naar Mohamed El Bachiri, de Brusselse metrobestuurder die op 22 maart 2016 bij de terreuraanslagen zijn vrouw Loubna verloor. Hij zegt:
"Verticale liefde van de Almachtige voor zijn scheppingen; horizontale liefde die we onder de gehele mensheid moeten verspreiden.
Als ik een aanhanger van een ander geloof ontmoet die zich laat leiden door liefde, heb ik het gevoel dat we dezelfde godsdienst belijden. Het komt een beetje in de buurt van een gedicht dat ik lang geleden heb gelezen. Van iman Al-Ghazali, geloof ik, de grote mysticus uit de geschiedenis van de islam: "Ga naar het uiterste van je godsdienst, daar zal je de godsdienst van anderen aantreffen."
(uit: Een Jihad van Liefde, Amsterdam, 2017,  blz.71)

2000 jaar christenen

Op Kerstavond 2017 bezocht ik in Parijs de tentoonstelling over 2000 jaar christendom in het Midden-Oosten. Deze expositie was te zien in het Institut du Monde Arabe, maar is nu te bezoeken in Tourcoing (tussen Kortrijk en Rijsel).

Met mooie beelden, schilderijen, iconen en andere voorwerpen is deze tentoonstelling een feest voor het oog. Maar er is meer. De informatiepanelen, schema's en kaarten bieden op heel overzichtelijke manier veel informatie over de lange, soms ingewikkelde, soms pijnlijke geschiedenis van de christenen in deze regio. Zo ontdek je dat deze streek de eeuwen door broeihaard is geweest van geschillen tussen godsdiensten, volkeren en culturen. Deze tentoonstelling toont dan ook hoe complex de situatie is in het gehele Midden-Oosten, zo gelaagd dat zwart-wit-schema's en wij-zij-verhalen niet kunnen weergeven wat er allemaal meespeelt tot op vandaag.

Aan te raden: een informatief sterke en visueel mooie tentoonstelling. Met de trein gemakkelijk te bereiken vanuit Antwerpen (lijn naar Rijsel/Lille Flanders), maar informeer je over de stakingsdagen bij de Franse spoorwegen...

(eigen foto)

(eigen foto)

Palmzondag: waar kan Jezus binnenkomen?

In de kathedraal van Rijsel (Lille-Frankrijk) is er tot en met Pasen een tentoonstelling met assemblages van Claude Braun met als overkoepelende titel: Blessure (wonde).

(Claude Braun - uit de reeks
Blessure)

De idee van de wonde als plaats van Godsontmoeting bracht me terug naar mijn eerste Taizé-reis als jonge twintiger begin augustus 1975. In die week was er het feest van de transfiguratie van de Heer: hoe Jezus van gedaante veranderde voor de ogen van zijn lievelingsapostelen op de berg terwijl Hij in gesprek was met Mozes en Elias. Ik was er met een gemengde groep van jong en oud en iemand bezorgde achteraf de vertaalde toespraak van broeder Roger Schutz, de charismatische prior van deze oecumenische gemeenschap,  op de vrijdagavondbezinning van 8 augustus. Dat vergeelde gestencilde blaadje heb ik al dikwijls herlezen.
Ik citeer hier even uit: "Onze transfiguratie begint aan de wonden en kwetsuren die wij oplopen in het leven. Dààr waar iets ons tegengaat, ons pijn doet of bedroeft, waar het moralisme ons geweten soms beknelt, kan de transfiguratie beginnen. Ons geweten moest een motor zijn, een dynamische kracht, maar dikwijls is het geheel verstard geraakt. ... Onze verwondingen hebben een enorme waarde. Wel zouden ze aanleiding kunnen geven tot opstandigheid of agressie. ... Het kan gebeuren dat de verrezen Heer zich langs die wonden aandient en ons zo omvormt dat die wonden een plaats worden van creatieve energie, van vriendschap en communio, van diep begrip voor elke menselijke situatie.

(russisch orthodoxe icoon
 "Transfiguratie van de Heer")

In plaats van ons tezeer te beklagen over de wonden in ons leven, over alles wat de mens verdrukt of omverhaalt, zouden we moeten weten en geloven dat Christus door die poort binnendringt in ons en in heel het Volk van God."

In de monastieke traditie van de lectio divina wordt de stad Jeruzalem heel vaak gezien als beeld voor het eigen hart. De intrede van Jezus in Jeruzalem wordt dan gelezen als de intrede van Jezus in ons hart. Maar door welke poort kan Hij binnenkomen? Door geen andere dan door die van onze kwetsuren. De wonde kan dan worden tot wonder.

Bill Viola met 'Martyrs' in Kortrijk

Nog tot 9 april kan iedereen elke dag gratis binnenlopen in de Sint Maartenskerk te Kortrijk om de video-installatie 'Martyrs' te bekijken van de Amerikaanse artiest Bill Viola.
Dit laagdrempelige initiatief is lovenswaardig. Voor een kerk bedacht, komt dit werk dan ook goed tot zijn recht in deze ruimte.
We zien op vier schermen telkens één mens overgeleverd aan één natuurelement: water, vuur, aarde, lucht. We zien hoe deze persoon telkens waardig de confrontatie beleeft met de overweldigende natuur. Een ode aan de menselijke veerkracht en waardigheid.
Ik zou zeggen: allen daarheen.
Hierbij enkele detail foto's die ik nam op 17 maart, met het element aarde en het element vuur.

Een gekwetste mensheid

In de kathedraal van Rijsel (Lille-Frankrijk) loopt gedurende deze veertigdagentijd een tentoonstelling met hedendaagse werken van de kunstenaar Claude Braun (°1952). Deze artiest woont en werkt in de Elzas en heeft een aantal werken gemaakt rond het thema "Blessure", wonde, kwetsuur.

In een informatieve tekst bij deze tentoonstelling schrijft hij onder andere het volgende: "De kwetsuren, dat is wat we als mensheid gemeenschappelijk hebben, hetzij op persoonlijk vlak, hetzij op vlak van groepen of gemeenschappen. Een wonde is plaats van lijden en pijn, maar ook geschikte humusgrond waaruit nieuw leven mogelijk is, een nieuwe start, waarin nieuwe zingeving wordt aangereikt. Een wonde kan een opening worden ... of een afsluiting."

Hij verwijst in de tentoongestelde assemblages naar Bijbelse verhalen, maar evengoed naar de actualiteit: ecologische uitdagingen, vluchtelingenproblematiek, machtsmisbruik...

(Claude Brun : La création blessée -de gewonde schepping)

(dit werk is de affiche van de tentoonstelling en verwijst
naar de grote scheepsramp met vluchtelingen nabij
het eiland Lampedusa op 3 oktober 2013)

David LaChapelle toont Jezus in deze 21ste eeuw

De glitterfotograaf David Lachapelle stelde tot eind februari tentoon in Mons met een expo opgebouwd rond het grote werk "De zondvloed".
Daar werd getoond hoe deze fotograaf die de hedendaagse mode- en andere iconen portretteerde, vanaf het midden van vorig decennium op zoek ging naar verstilling in zijn leven. Hij zocht naar de spirituele bronnen van zijn bestaan. Eerst maakte hij een hele reeks foto's zonder menselijke figuren, maar wel met sporen van mensenwerk in de vorm van industriële gebouwen of tankstations. Hij evolueerde verder en er kwamen terug mensen in beeld. Dat mondde uit in een reeks foto's die duidelijk religieus en christelijk geïnspireerd zijn. Tegelijk laat hij zich als beeldend kunstenaar ook beïnvloeden door meesterwerken uit de schilderkunst.

(eigen foto 14 februari 2018 - ingang BAM Mons)

De figuur van Jezus komt heel vaak terug in zijn heel doordachte, geconstrueerde studiofoto's. De affichefoto van de expo toont ons een krachtige maar tegelijk ingetogen Jezus. De titel van dit werk is: "Behold", verwijzend naar de uitspraak van Pilatus die de gemartelde Jezus toont aan het volk zeggend: "Behold, the man!", "Ziehier de mens", "Ecce Homo".  De klassieke doornenkroon werd vervangen door een bloemenkrans. De Jezus-figuur wordt ons getoond met neergeslagen ogen, als het ware verzonken in zichzelf, in zijn innerlijkheid waar Hij verbonden is met zijn Vader. Vanuit die verbondenheid straalt hij.
Hier denk ik dan aan een overweging van Marianne Williamson, die door Nelson Mandela werd geciteerd tijdens zijn inauguratierede als president van Zuid-Afrika op 27 april 1994.
"We zijn allemaal bedoeld om te schijnen zoals kinderen dat doen.
Wij zijn geboren om de glorie van God die in ons is
door ons heen te laten schijnen, naar buiten.
Dit is niet voor een enkeling weggelegd, maar voor iedereen.
En als we ons eigen licht laten schijnen, geven we onbewust
andere mensen toestemming om dat ook te doen.
En als we van onze angsten worden bevrijd,
zal onze verschijning automatisch anderen bevrijden."

Martyrs: in de kunst en in het leven...

Nog tot 7 april is in de Sint-Maartenskerk in Kortrijk de mooie video-installatie te zien van de Amerikaanse kunstenaar Bill Viola: "Martyrs".
De beelden van Viola nodigen uit tot mediteren, tot nadenken over de mens en de oerelementen water/vuur/aarde/lucht en tot nadenken -naar aanleiding van de titel- over wat martelaarschap wel kan betekenen.

In de nacht van 26 op 27 maart 1996 werden zeven Trappisten in Algerije ontvoerd door extremistische moslims en later vermoord op 21 mei. Enkele weken voor hun ontvoering, op 8 maart 1996 (dus vandaag juist 22 jaar geleden) sprak de overste van de kleine Trappistengemeenschap van Tibhirine voor een groepje leken in Algiers. Een van de aanwezigen nam zijn toespraak op band op. Hier een passage uit de toespraak van pater Christian de Chergé

"Ze hebben ons vaak gezegd dat het martelaarschap iets buitengewoons is, iets bewonderenswaardigs. Vergeet dat maar. Thomas Beckett, die zelf vermoord is, heeft in een sermoen ooit gezegd dat het christelijke martelaarschap geen ongeval of toeval is en dat je het nog veel minder kunt willen. Het martelaarschap kan nooit een streefdoel zijn. ...
Het is overduidelijk dat wij een dergelijke dood niet kunnen wensen, niet alleen omdat we er bang van zijn, maar ook omdat wij geen heerlijkheid kunnen wensen die de vrucht is van een moord, een glorie die een moordenaar maakt van degene aan wie ik haar dank. Dat kan God niet toelaten: "Je zult niet doden" geldt ook voor mijn broeder en ik moet alles in het werk stellen om hem zozeer lief te hebben, dat ik hem kan afbrengen van wat hij zinnens is.

(eigen foto  18 febr. 2018)

Ik houd voldoende van de Algerijnen -van allemaal-  om niet te willen dat een van hen de Kaïn van zijn broeder wordt. En als toch een Algerijn vanuit een verkeerd begrepen vrijheid tot moord zou overgaan, vertrouw ik hem op voorhand toe aan de barmhartigheid van de Vader. En is het tegen mij dat hij zich richt, dan hoop ik dat ik kan zeggen dat hij niet weet wat hij doet en dat ik alle mogelijke verzachtende omstandigheden kan inroepen."

(uit: Dujardin, Ivo, De droom van Tibhirine. Monniken
en moslims. De erfenis van de zeven vermoorde trappisten.
uitgeverij Lannoo, Tielt, 2009, blz.102,110-111).

God dichten tot Hij openbreekt -5-

De bloemlezing met gedichten over geloof en ongeloof "Van God los" biedt een hele variatie aan verzen, al dan niet met een christelijke achtergrond.
De Tsjechische dichter Miroslav Holub werd door Koen Stassijns en Ivo Van Strijtem ook opgenomen (blz. 82) in hun bundel met een gedicht dat hij schreef bij archeologische vondsten uit de bronstijd. Het gedicht spreekt voor zichzelf.

WAT DAN OOK OVER GOD

Op de heuvel van Cézava
de botten van een meisje en een jongeman                 

(illustratie gevonden op internet)

uit de bronstijd,
zonder armen, zonder benen,
slachtoffers van ritueel kannibalisme.

En hier de spatader van steen,
het laatste wat ze zagen
toen hun borstkas werd geopend,
onder het spuiten van bloed,
onder goddelijk gebrul
en animale defecatie.

En hier het hevige, gelaagde
zwijgen van leem.
Dus sprak de meester:
Wat je ook zegt over God
is niet waar.

Van de bronstijd naar de 21ste eeuw, van een voor-christelijke naar een post-christelijke(?) tijd.
Wat weten we over God? En is Hij er wel? Die vragen vinden we op het eind van het gedicht van Holub en met die vragen worden hedendaagse christenen ook geconfronteerd én in hun eigen geloofsleven én in hun gesprekken met tijdgenoten.
Dirk Hanssens, monnik van de benedictijnenabdij Keizersberg in Leuven, sluit treffend maar onbedoeld aan bij deze slotverzen van Holub in een uiteenzetting die verscheen in het november nummer 2017 van het monastiek tijdschrift "De Kovel". Ik citeer even uit zijn artikel "De weerbarstige weg" (blz. 98).

"Het niet-vinden van een God die geacht wordt onze wereld tot een controleerbare, klare orde te herscheppen, is misschien wel het echte vinden van een God die anders en groter is dan wij Hem kunnen voorstellen met de beperkte middelen die we hebben en binnen de wereldse categorieën van tijd en ruimte. Die eerste God, die we tengevolge van onze scepsis niet willen vinden, is een valse God, terwijl de tweede God, die naar ons aanvoelen altijd afwezig is op de weg die we bewandelen, wel eens de echte God zou kunnen zijn."
Of: wat je ook zegt over God...