De laatste dingen

Tijdens de laatste zondagen van het kerkelijk jaar wordt in de zondagse eucharistieviering gelezen uit de toespraken van Jezus over het 'einde der tijden'. Dit taalgebruik en deze beeldspraak zijn voor moderne oren moeilijk te volgen. De klimaatverandering reikt ons wel enig beeld aan. In de theologie spreekt men dan over de 'eschatologie'... de leer van de laatste dingen. De 'eindtijd' begint met de wederkomst van Christus die dan komt om te oordelen. 

Maar deze moeilijke materie wordt misschien iets meer behapbaar via de dichter. 

Priester-dichter en literatuurleraar van o.a. Paul Snoek en Tom Lanoye Anton van Wilderode  (1918-1998) publiceerde in 1992 een grote dichtbundel rond de figuur van de apostel Paulus. Daaruit dit vers.

(Anton van Wilderode
©Het Nieuwsblad)

DE TIJD VAN GOD

De tijd van God, het grote eschaton

wanneer de wereld kantelt naar haar einde,

het nakende vergaan van al het zijnde

bij het verzengen van de laatste zon

komt naderbij. De eeuwenoude orde

der jaargetijden en de vaste stand

van de gesternten zullen overhand

aan hun gewoon verloop onttrokken worden.

Dan herbegint, van eer de tijd begon,

de leegte van de ongeschapen baaierd

waarin beweging komt van hevig waaien,

de tijd van God, het grote eschaton.

(uit, van Wilderode, Anton, Apostel na de Twaalf, Uitg. Lannoo, Tielt, 1992, blz. 245

Genesis herlezen

(Lucas Cranach 1526
Adam en Eva  ©Statenvertaling)

Het Bijbelse scheppingsverhaal blijft mensen inspireren ook al is het zonneklaar dat dit verhaal niet letterlijk te nemen is. De dichteres Herlinda Vekemans publiceerde in 2022 een dichtbundel waarin zij de relatie mens-zee-dier thematiseert.  
In de eerste afdeling van deze bundel "Appelblauwzeegroen" is er onderstaande vers dat een herlezing/herschrijving is van het paradijsverhaal met die boom van de kennis.  Over het tweesnijdend zwaard dat wij 'kennis' noemen schrijft ze dit alternatieve genesis verhaal.

ONTEIGENING

Het land vroeg de bomen een beeld van de zon te maken

De dieren kregen de appel het eerst te zien

Hun ogen vonden in de glans van de schil niet meer dan de eigen blik

Het duurde heel lang voor sommigen eraan dachten om de appels op te eten

Veel later mochten ook de mensen de zonappel bewonderen

Hun ogen zagen dwars door de schil het vlees, de groei, het werk, het gewin

Zo werd het land al op korte tijd

en veel sneller dan de dieren hadden kunnen zien aankomen

wederrechtelijk van vrijheid beroofd

(uit: Vekemans, Herlinda, Appelblauwzeegroen, uitg. Poëziecentrum, Gent, 2022, blz. 10)

Janus en Paulus

De Vlaamse dichter Hubert van Herreweghen (1920-2016) schreef in 1948 een

(beeld van de god Janus ©Archeon)

vers voor zijn collega schrijver Jan Walravens. Deze vroeg in dat jaar aan van Herreweghen om toe te treden tot de redactie van een nieuw op te richten tijdschrift dat "Janus" zou heten.  Janus, de Romeinse god met de twee gezichten, gaf inspiratie aan de dichter.

JANUS

                 voor Jan Walravens

Jan, wij wilden Janus heten,

met het dubbel aangezicht,

omdat we van onszelve weten

dat de waarheid ons wel richt,

maar, hoe goed wij alles willen,

zwerend op onze eerlijkheid,

altijd twijfel hangt te trillen:

gij zijt anders dan ge zijt.

(uit: van Herreweghen, Hubert, Een Brussels tuintje, uitg. P, Leuven, 1999, blz. 30)

 Maar bij het lezen van dit vers denk ik ook aan wat Paulus in de brief aan de Romeinen schreef : "Ik wil het goede wel, maar het goede doen kan ik niet. Want ik doe niet wat ik wil, het goede, maar juist wat ik niet wil, het kwade, dat doe ik." (Rom. 7, 18-19)(Nieuwe Bijbelvertaling 21). We hebben méér dan één gezicht. We zijn anders dan we (willen) zijn... een ongemakkelijke ervaring die ons tekent en nederig maakt (of zou moeten maken...). 

 

Blijf mij nabij wanneer de avond valt

 In deze dagen herdenken we overal ter wereld het einde van Wereldoorlog I. Tijdens deze oorlog werd bij de begrafenis van een gesneuvelde soldaat uit het Britse Rijk heel vaak het lied "Abide to me" gezongen, een hymne die wij ook kennen in de Nederlandse versie 'Blijf mij nabij". De beginwoorden verwijzen naar de bede van de Emmaüsgangers wanneer ze Jezus herkenden.

Laten we dit lied klinken én om de honderdduizenden die gestorven zijn ten gevolge van Wereldoorlog I, maar evengoed als gebed voor en  moment van nabijheid en verbondenheid met de slachtoffers van het vele oorlogsgeweld in Gaza, Oekraïne, Afghanistan, Zuid-Soedan en nog vele andere brandhaarden anno 2023. Dit is een versie gezongen door de King's Singers in 2020 (corona!).

Mensen als bomen

 Mensen en bomen hebben veel met elkaar, zeker in een Bijbelse omgeving. Ontelbaar vele keren wordt de mens vergeleken met een boom of staat een boom symbool voor de mens. In het eerste verbond denk ik spontaan aan psalm 1 vers  3 :  die mens is als een boom gepland aan stromend water.  

In het tweede verbond vergelijkt ook Jezus de mens met een boom, die bijvoorbeeld mag omgehakt worden als hij geen goede vrucht voortbrengt Matt. 7, 15-20). 

Aan deze en vele andere Bijbelpassages dacht ik bij het lezen van een vers van dichter Hans Depelchin (1991).

STRIKLIJN VAN ZILVER

in hun zoektocht naar water

krioelen boomwortels ondergronds

kietelen elkaars uitgestrekte tenen warm

ze haken zich vast aan de ander

opeens steviger dan alleen, nu

samen als ze ooit

omvervallen

hoog in hun handpalm, tussen vertakte vingers

vloeit een droom door de omhelzing van twee

mensen: de navel is een zaadje

de aardkern een zaadje

sterrennevels zwellen

in het stille zwerk

boven is het bloeien

met liefde ingegraven

hier drinkt de toekomst

zich wakker

(uit: Het Liegend Konijn, 2023/1, blz. 63)