15 januari 2024

Laudato Si - 2 -

(©Abdij van Vlierbeek)

 In een vorig bericht haalde ik een gedicht aan van Herlinda Vekemans die als titel meekreeg de titel van de ecologie-encycliek van paus Franciscus . 

Hier wil ik je melden om vanaf begin februari regelmatig mijn andere blog te bezoeken waarin ik een aantal andere gedichten van Vekemans zal delen over verschillende aspecten van de milieuproblematiek. 

Deze blog zal nu even stil liggen tot omstreeks begin maart aanstaande.
Mijn andere blog vind je bij dit adres :https://lezenaar.blogspot.com/
 

2 januari 2024

Laudato Si - 1 -

 De encycliek "Laudato Si" die paus Franciscus publiceerde in 2015 blijft een inspirerende brief voor vele soorten mensen. Zo ook verzamelt de dichteres Herlinda Vekemans onder die titel in haar laatste dichtbundel "Appelblauwzeegroen" een aantal dagdagelijkse observaties waaruit blijkt dat de aandacht en zorg voor klimaat en natuur géén ver-van-mijn-bed verhaal is. Van de tien observaties die in dat 'gedicht' zijn genoteerd wil ik er hier vier delen.

LAUDATO SI'

(...)
Een dikke kruisspin spant haar web op het tuinpad tussen een heester en het huis. Ik haak haar struikhechtdraad achter de leuning van de tuintrap zodat haar net bijna intact blijft en de doorgang toch webvrij wordt. Ze begint elke dag opnieuw.

(...)
Een pad belandt op mijn binnenplaatsje en kan niet langer de trap op naar de achtertuin. Ik zet hem terug in de tuin. Maanden later vind ik een verdroogde pad in huis.

(...)
Op de facebookpagina van de overleden schilder Lucas De Vriendt staat een filmpje over een octopus die op het strand ligt te zieltogen, maar door een wandelaar naar het water gebracht wordt. Weer veilig in het water lijkt de octopus de wandelaar met aaitjes op de voeten te bedanken.

(...)
Ooit zag ik heel vroeg in de ochtend een ijsvogel aan de oevers van de Molenbeek bij de Abdij van Park. De flits intens blauw was zo ongewoon en zo onverwacht dat de plek waar ik hem zag haast een sacraal karakter kreeg: het werd de plaats waar ik de ijsvogel zag.
(uit: Vekemans, Herlinda, Appelblauwzeegroen, Uitg. Poëziecentrum, Gent, 2022, blz. 50-51 passim)

(©abdij van vlierbeek)


28 december 2023

Christus als het beeld van de onzichtbare God

 Kerstmis vieren heeft iets moeilijks en paradoxaals. We geloven dat God (wie en wat en hoe hij ook is) mens geworden is in een klein kind, dat moest opgevoed worden en zou uitgroeien tot de bijzondere rabbi (leraar) die Jezus van Nazareth was. 
Erik Galle publiceerde onlangs een boek waarin hij God wilt bevrijden van de te menselijke beelden die wij over hem hebben. Hij gaat daarover in gesprek met de Nederlandse theoloog Erik Borgman en dat boeiende gesprek kan je volgen op You Tube.
In het eerste deel van het gesprek hebben ze het onder anderen over de quote van Augustinus (onrustig is ons hart...) die in deze blog ook al meerdere keren is aangehaald (ca. 3:22 min.).
Dan komen ze uit bij wat nauw aansluit bij de kern van het kerstgebeuren, de incarnatie van God, het naar de mens toe komen van God in een mensengestalte.
Erik Borgman stelt : "Als we niet aangesproken worden, wat hebben we dan te zeggen? Als er niet iemand naar ons toekomt, wat hebben we dan te doen? En wat zouden we ook doen?" (ca. 6:38 min.)
Dan komt de quote van Paulus uit zijn brief aan de Kolossenzen (1,15): Christus is het beeld van de onzichtbare God. En daarover zegt Borgman dat Christus als het ware een tegenbeeld is : "Alles wat wij uitsluiten, wordt in het centrum gezet; dat wat we niet willen, daar begint het." (ca. 7:31 min.)
Kerstmis vieren is géén voorbij, historisch feit gedenken. Kerstmis vieren is ruimte geven aan God opdat hij anno 2023 opnieuw kan geboren worden via ons geloof en onze inzet. Het beeld van het kleine kind in een kribbe kan daarbij helpen.
Borgman aan het einde van het gesprek : "Je hebt een beeld nodig (van God) en tegelijk moet het weer weg. Dan kan God opnieuw in jou geboren worden, en dat moet ook iedere keer weer gebeuren." (ca. 14:17 min.)


24 december 2023

Kerstmis

 "Want een Kind is ons geboren, een Zoon is ons gegeven." 


Deze tekst van de profeet Jesaja (9,5) wordt tijdens de Kerstliturgie voorgelezen. De Duitse schrijver, dominee en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer (uiteindelijk door de Nazi's vermoord in het concentratiekamp Flossenburg op 9 april 1945) bezint zich over deze zin.

"Het gaat hier over de geboorte van een kind, niet over de revolutionaire daad van een sterke man, niet over de gedurfde ontdekking van een wijze, niet over het vrome werk van een heilige. (...)
(detail uit Aanbidding door de herders
van Hugo van der Goes
©Uffizi Firenze)
Als om de geweldigste menselijke inspanningen en prestaties te beschamen wordt hier een kind in het middelpunt van de wereldgeschiedenis geplaatst. (...)
De oneindige barmhartigheid van de almachtige God daalt tot ons af in de gestalte van een kind, van zijn Zoon."

(uit: Bonhoeffer Brevier, samengesteld door Otto Dudzus, uitg. Ten Have n.v., Baarn, 1968, blz.503)

20 december 2023

Advent : strijden tegen verlangluiheid - 5 -

 
(©Pinterest)
De advent is een tijd van verlangen, maar verlangen is iets wat een rode draad is doorheen elk mensenleven. Verlangens worden al dan niet ingelost en verlangens groeien/evolueren mee met de mens doorheen de jaren. 

De dichter Jozef Deleu schreef onderstaand vers over verlangen, over de vele facetten die verscholen zitten in dat begrip. Elk verlangen is uiteindelijk een openheid op warmte, licht, voeding en groei. In dit miniatuur van enkele lijnen en woorden vinden we dit allemaal terug. Wat het betekent om te leven in verlangen, laat zich enigzins vermoeden in dit korte gedicht. Blijven verlangen en leven in het traag rijzende besef dat we uiteindelijk God enkel zullen kennen als de onkenbare, de Andere.

VERLANGEN

verlangen
gaapt
als een oven
hunkert
naar licht

brood rijst
traag
(uit: Deleu, Jozef, Het paard van mijn vader.
Miniaturen., uitg. Poëziecentrum, Gent, 2023, blz. 30)

17 december 2023

Advent : strijden tegen verlangluiheid - 4 -

 Ons hart is onrustig, zo ervaarde Augustinus dit in zijn jongvolwassen leven, tot hij mocht ontdekken hoe een ervaring van goddelijke nabijheid rust biedt voor wie leeft met een zoekend hart.
(Ryszard Krynicki
©MOCAk)

Augustinus keek enkele jaren na zijn bekering tot het christendom terug op zijn traject. Met een scherpe introspectie beschrijft hij in zijn 'Belijdenissen' hoe in het centrum van zijn leven, in zijn hart, een leegte was die hij niet opgevuld kreeg met seks noch met de rationele filosofieën van zijn tijd noch met een carrière in de politiek.
De Poolse dichter Ryszard Krynicki (1943) heeft het ook over de innerlijke durende onrust in mensen. Vanuit zijn leven onder communistische repressie en indoctrinatie beseft hij hoe hij 'gewond' is en hoe die wonde gaapt en blijft trekken en blijft blijven. 
Over die blijvende wonde schreef hij een kort vers met als wondere, maar ergens ook evidente titel : Andere.

ANDERE

kunnen dichtgroeien, maar die ene, niet-vleselijke,
allerpijnlijkst gapende,
jou niet leven latende - maar onveranderlijk
in leven houdende, die enige, voor altijd
ongeheelde, alleen voor jou bestemde,
moge zij

open blijven
(uit: Krynicki, Ryszard, De nooit te helen wond van de waarheid. Honderd gedichten, uitg. P, Leuven, 2020, blz. 74 - vertaling : Maarten Tengbergen)

Is advent niet bewust de wonde open proberen te houden? Is het niet bidden dat zij open moge blijven omdat die leegte, dat gemis, die hunkering naar heling ons in leven houdt?

13 december 2023

Advent : strijden tegen verlangluiheid - 3 -

 

Verlangen is een mooi woord... het spreekt over verte en over langer worden, zich langer maken. We denken aan wensen, aan begeren, aan in je bezit of nabijheid willen hebben...Het is een werkwoord, maar het soort werk waarnaar het verwijst is van een bijzondere aard. 
 Maar een ander woord dat een intens verlangen oproept, het verlangenste verlangen zou je kunnen zeggen, is het woord hunkeren. 
Twee werkwoorden die meer suggereren dan we kunnen bevatten; twee werkwoorden die onze volle aandacht verdienen in deze advent;
twee woorden die ons in deze advent aan het werk willen zetten.

En over hunkeren schreef de Vlaamse dichter en schrijver Jozef Deleu een 'miniatuurtje' zoals hij onderstaand vers noemt en heeft verzamelt in een kleine maar precieuze bundel.

HUNKEREN

weet jij
waarom we hier rondlopen
vraagt een man in het warenhuis
ik weet het niet
zeg ik

weet jij wat hunkeren is
vraagt ie
(uit: Deleu, Jozef, Geluiden voor de
laatste dag. Miniaturen., uitg. Poëziecentrum,
Gent, 2021, blz.   )

Dat hunkeren nu net ten toneele verschijnt bij de 'waarom' vraag, lijkt mij vanzelfsprekend. De waarom-vragen zijn niet met kennis te beantwoorden noch met wetenschappelijke uitspraken. Ze zijn niet duurzaam te beantwoorden door dingen te kopen, door bezit of geld. Ze zijn van een andere orde, ze betreffen iets of iemand anders dan de optelsom van neuronen of het resultaat van wetenschappelijke experimenten. In het warenhuis van het leven worden veel producten en diensten verkocht die pretenderen om onze verlangens in te vullen, maar er blijft altijd gemis en onrust over, er blijft hunkering hangen. 
Zo roept dit vers van Deleu mij, los van de intentie van de schrijver,  binnen in een humaniteit die verder reikt dan ons kleine zijn. Een humaniteit die mij uitdaagt in de persoon van Jezus van Nazareth, waar we in deze advent naar uitkijken, naar verlangen, naar hunkeren.