PASSIO - 2 -

Zoals in een vorige post al gemeld is in de Kortrijkse Sint Maartenskerk nog tot eind april de vierde editie te zien van de biënnale beeldende kunst in de kerk. Het thema is dit jaar : geweld en mededogen. Centraal staat een videowerk van de curator van deze expositie, Klaus Verscheure over het eerste geweldverhaal uit de Bijbel, het verhaal van de eerste moord (Genesis hoofdstuk 4). Deze eerste moord is een broedermoord: Kaïn doodt zijn broer Abel. Maar is niet elke moord een broedermoord?? Toch. 

(©Klaus Verscheure)

Zeker vanuit christelijk perspectief, want Jezus leerde ons bidden tot God met de woorden : onze vader. Dit gebed kan door elke mens worden gebeden, zonder onderscheid van ras, taal, stand, geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, enz... Elke moord én elke oorlog is een aantasting van de integriteit van mijn zus of broer. Maar dat blijkt zo moeilijk. Ons reptielenbrein overstijgen blijft sedert die eerste moord nog altijd een moeilijke aangelegenheid.

De video van Klaus Verscheure speelt in op de fascinatie van mensen door geweld. Het gevecht van de twee keurige heren, met de dood van een van hen, laat evenwel sporen achter. Je ziet die sporen van het gevecht op het scherm, maar je weet dat er ook littekens blijven in het hart en geheugen van de overlever én van ons, toeschouwers.

Blijven we kijken naar het gevecht? Waarom? Om ons te informeren zoals we blijven kijken naar de oorlogsbeelden uit Oekraïne om ons te informeren, of om bevestiging te zien van ons oordeel over de goede en de slechte in die strijd, of om te zoeken naar sporen van menselijkheid bij slachtoffers én bij soldaten en zo tot meer mededogen te groeien? 

(eigen foto)

Kijken met de moeilijke wereldsituatie in ons achterhoofd maakt deze video en bij uitbreiding deze gehele tentoonstelling brandend actueel én persoonlijk.

 

PASSIO - 1 -

 Nog heel de maand april kan je in de Sint Maartenskerk in Kortrijk een expositie zien met als titel Geweld & Mededogen, nu al de vierde editie van de biënnale PASSIO, hedendaagse beeldende kunst in de kerk.

Geweld zien we in onze kerken voortdurend en we staan er bijna niet meer bij stil. De gekruisigde, dus geëxecuteerde figuur van Jezus, komen we tegen in allerlei maten en gewichten. Maar ook vele andere wreedaardige scènes zien we bij herhaling uitgebeeld : martelingen allerlei die het verhaal brengen van heilige martelaren of heiligenbeelden met zwaarden, hakbijlen en andere 'wapens' of marteltuigen. Wat doet dat met gelovigen? Is er geen gewenning? En ook : wordt 'lijden' niet te vrijblijvend want na het kruis komt toch de verrijzenis?  

(©knack.weekend.be)

Met niet gelovige vrienden bezocht ik ongeveer 20 jaar terug de orthodoxe Meteorenkloosters in centraal Griekenland. Zoals alle orthodoxe kerken waren ook de gebedsruimtes die we daar bezochten beschilderd met fresco's die Bijbelse verhalen en heiligenlevens tonen. Hun jongste zoontje van 5 jaar liep met grote ogen in de kloosterkerken rond en met een zeker ongeloof en verbijstering zei hij: ze pesten hier allemaal mensen.

(muurschilderingen
klooster van de transfiguratie
of 'grote meteora'
©myfootprints.nl)

Deze jonge verwondering blijft sedert die reis in mij heel vaak opklinken wanneer ik kerkruimtes bezoek en daar allerlei wrede verbeeldingen zie. Het thema van deze biënnale versterkt en vernieuwt deze herinnering. 

Centraal staat in Kortrijk het eerste geweldverhaal uit de Bijbel : de broedermoord van Abel door Kaïn.

Hierop kom ik terug in een volgende post.

God ziet verder

 

(afbeelding : deel uit een schilderij van El Greco)

Pasen : laat de klokken luiden!

 Aan al wie deze blog regelmatig of sporadisch bezoekt,

een zalig paasfeest gewenst. 

Daar hoort een streepje muziek bij...van een Russische componist.

Sergej Rachmaninov (1873-1943) schreef in 1893 een suite voor twee piano's geïnspireerd door vier gedichten. Hij droeg deze vierdelige suite op aan de componist Peter Tchaikovsky, die hij zeer bewonderde en die hem muzikaal sterk beïnvloedde. Het laatste deel van de suite heeft als titel "Pasen" naar een vers van ene Aleksej Khomyakov.

Het vers luidt ongeveer als volgt (mij baserend op de Engelse tekst van Wikipedia over dit werk) :

 "Over de aarde luidt een machtige klok 

tot de gonzende lucht wiegt als de zee 

wanneer zilveren donderslagen 

het blijde nieuws bezingen 

van deze heilige overwinning."

Op deze Paasdag een uitvoering van deze Russische muziek (niet alles uit Rusland is slecht!) door Martha Argerich en Lilya Zilberstein.

Naast het kruis stond zijn moeder

 De gregoriaanse sequentie "Stabat Mater" werd doorheen de eeuwen door meerdere componisten herwerkt. In deze Goede Week wil ik je laten kennis maken met een hedendaagse uitwerking door de Franse componist Jean-Charles Gandrille (geboren in 1982). 

De componist zelf begeleidt op orgel de sopranen Julia en Suzanne Jerosme.

Jezus wordt bekoord in de woestijn : beelden voor de veertigdagentijd - 6 -

 Een wat modernere versie van Jezus in de woestijn toont ons een schilderij van de Vlaamse expressionist Gustave Van de Woestijne.

Hier ligt de nadruk op de mens Jezus alleen in de woestijn. 

Meer niet...het is aan de kijker om verder in te vullen wat dit betekende voor Christus én wat dit betekent voor ons in onze soms onherbergzame leven.

Het werk werd geschilderd in 1939, op de vooravond van Wereldoorlog II, en ik vraag mij af of Van de Woestijne zich bewust was van de ongastvrije tijd die er stond aan te komen.

Media en geloof

 Een tekst over hoe media omgaan met geloof vond ik in een boek uit 1996, waarin de filosoof Cornelis Verhoeven memoires neerschrijft. Deze memoires kwamen er na vraag van zijn uitgever en verschenen onder de titel "De glans van oud ijzer. herinneringen". 

Hij schrijft over het onverwachte grote succes van een klein boekje van hem , gepubliceerd in het najaar van 1964, over de godsvoorstelling. Het boekje had als titel : Rondom de leegte. Dit werk werd internationaal opgepikt en in meerdere talen vertaald. Hij kreeg de vraag naar interviews meestal in het kader van de turbulente vernieuwingen in de Nederlandse katholieke kerk in die jaren net na het Tweede Vaticaans Concilie (einde december 1965). Hij schrijft:

"Het lukte mij niet duidelijk te maken dat mijn werk daar alleen maar enig verband mee hield door het feit dat ik van huis uit katholiek was.

Die formulering 'van huis uit' werd zelfs als een beetje laf beschouwd, want, zeiden vooral buitenstaanders met verdacht groot gemak, je bent katholiek of je bent het niet en als je het bent, moet je daar fier voor uitkomen. Of je moet openlijk uittreden. Ik had de indruk dat zulke eisen eerder voortkomen uit een soort van bloeddorstigheid van het publiek dat wedstrijden en executies in het circus wil zien of toch minstens een bonte folklore in stand wil houden, dan uit enige interesse voor de zaak en ik wist mij vrij snel weer terug te trekken in mijn cocon. In het nut van heftige polemieken heb ik nooit kunnen geloven. Het zijn bijna altijd gewoon hanengevechten, spektakels voor een sadistisch oog. Ik heb ook nooit meegemaakt dat mensen elkaar daarbij met argumenten overtuigen of dat zij werkelijk geïnteresseerd zijn in de zaak waar zij over bekvechten. Het is alles maar circus en vermaak." (ibidem, blz. 108-109)

(Remy Cogge 
 Hanengevecht in Vlaanderen
1889 - museum La Piscine Roubaix
eigen foto  december 2021)

Als ik zie hoe nu in de (social) media discussies worden 'uitgevochten', herken ik wat Verhoeven hierover meer dan vijftig jaar geleden schreef. Wie de moeite wil doen om deze blog te lezen, weet dat ook ik meer houd van de nuance en niet geloof in een zwart-wit denken van gelijk / ongelijk. Elk verhaal van een zoekende mens kan bron worden van verwondering en ontdekking hoe de mens zich altijd weer kan her-vormen, meestal niet spectaculair maar vaak ingrijpend genoeg om een beetje wereld beter te maken, al is het soms maar voor even. Die kleine goedheid staat mijlen ver van het circus van het grote gelijk.  Elke veertigdagentijd opnieuw worden we uitgedaagd om het circus van het eigen gelijk de rug toe te keren en te zoeken naar het broze gelaat van de mens of hij nu schreeuwt in de (social) media of stil verkleumt naast mij in de bus. Die andere kan ons het gelaat tonen van de Andere die ons opwacht voorbij het graf van Goede Vrijdag en Stille Zaterdag.

Jezus wordt bekoord in de woestijn : beelden voor de veertigdagentijd - 5 -

 We kijken nu even naar een boekverluchting uit de Maasstreek (12e eeuw) waarin de bekoring van Jezus vooral wordt voorgesteld als een dispuut tussen Satan en Christus.