Een kind is ons geboren - 3 -

 Vertrekkend van de gregoriaanse Kerstmisantifoon "Puer natus est nobis" hebben meerdere componisten in de loop der eeuwen een eigen versie gemaakt. Zo ook de Spaanse renaissancecomponist Cristobal de Morales (°ca.1500 - + 1553). De polyfone zetting zorgt voor een andere sfeer in vergelijking met het gregoriaans.

We horen hier het Italiaanse vocale ensemble La Rosa dei Venti.

Een kind is ons geboren - 2 -

 De gregoriaanse gezangen voor Kerstmis bezingen de geboorte van een kind. Deze liederen werden in de loop der tijd meermaals herwerkt, zoals door de Oostenrijkse muziekuitgever en componist Anton Diabelli (1781-1858).

Hier kan je zijn bewerking ontdekken.

Een kind is ons geboren - 1 -

 Met Kerstmis staat een kind centraal, ook in de liturgische muziek. Een van de oudste liederen is het Gregoriaanse "Puer natus est".

In deze dagen wil ik ontdekken hoe dit lied bron was van allerlei muzikale bewerkingen.

Hier een eerste, dicht aanleunend bij de basismelodie én met de Latijnse tekst (en Engelse vertaling). Een trage, verhalende versie door het Ensemble Organum.

Vreugde voor een kind

 Zalig Kerstfeest !

Een feest vol wonder en fragiele vreugde.

Een feest dat muziek vraagt, zoals dit koraalvoorspel BWV 612

van J.S. Bach : Wir Christenleut.

We zien en horen de organist Peter Breugelmans 

op het orgel van de Sint-Niklaaskerk in Gent 

tijdens een concert op 22 oktober 2020.

Dank zij Theo Jellema en de Nederlandse Bachvereniging

kunnen we ook ontdekken hoe Bach de menswording van Jezus

laat horen in de neerwaartse loopjes en hoe hij zijn vreugde laat

sprankelen als een vuurwerk of als een fontein van noten.

Bach vertolkt verwachting - 4 -

 Geloof bespeelt andere registers dan wetenschap. Ons geloof voeden doen we dan ook niet alleen met ons verstand. Muziek kan daarbij helpen om ons naar geest en hart voor te bereiden om opnieuw bewust stil te staan bij het mysterie van de Menswording van Gods liefde. 

Dank zij de geboorte van Jezus is God niet langer een abstractie of een zijnsprincipe, maar God is nu geworden tot de kleine kwetsbare mens naast ons, die mens waar we misschien liefst niets mee te maken willen hebben.

Bach is in deze adventstijd dan ook een helper om ons naar hart en geest voor te bereiden, om onszelf te laten doordringen van dat bijzondere wat geleerd wordt genoemd de incarnatie, het 'in-het-vlees-komen' van God. 

Voor de laatste zondag van het kerkelijk jaar, dichtst voor de advent, schreef Bach de cantate BWV 140 "Wachet auf, ruft uns die Stimme", een oproep tot waakzaamheid, tot alertheid want onze Heiland kan zich aan ons openbaren op het meest onverwachte moment, op de minst evidente plaats. Het vierde deel van deze cantate is een aria voor tenor en werd door Bach bewerkt tot een koraal voor orgel, wellicht een van de meest bekende orgelwerken van Bach.

Dat kan je hieronder horen : BWV 645 "Wachet auf, ruft uns die Stimme". Dr. Phillip Kloeckner bespeelt het orgel van de Temple Church in Chicago.

Meer over deze koraal vertelt de Duitse organist Wolfgang Zerer in het kader van het "All of Bach" project van de Nederlandse Bachvereniging. Hier hoor je hem uitleg geven in het Duits met Engelstalige onderschriften. Voor Nederlandse onderschriften moet je naar de website van de Nederlandse Bachvereniging en dan zoeken op BWV 645.

Verwachten vraagt vertrouwen...

 In deze donkerste dagen van het jaar, letterlijk en figuurlijk, 

zoeken we het licht en  gezellig te maken met kaarsjes en met haardvuur. 

In deze koudste dagen van het jaar, letterlijk en figuurlijk, 

zoeken we het warm te maken met verhalen van verwachting en hoop.

Tenzij we ons verschansen in onze cocon,

ons laten verkillen in een koud wit-zwart denken,

ons hart hard maken voor het grote en kleine onheil.

Maar een kind, geboren in een stal, met een voederbak als wieg, 

vraagt om verder te kijken dan onze eigen donkerte en onze eigen koudheid.

Advent geeft ons de gelegenheid om voorbij onze angsten te kijken,

 angsten vaak gevoed door ons reptielenbrein.

Leren van een kind en onze eigenwijsheid laten varen...dat vraagt vertrouwen en openheid, dat vraagt zachtheid. Zoals in dit lied van Huub Oosterhuis (tekst) en Antoine Oomen (muziek), hier gezongen door de dochter van de dichter Trijntje Oosterhuis.

WEK MIJN ZACHTHEID WEER

Wek mijn zachtheid weer.

Geef mij terug

de ogen van een kind.

Dat ik zie wat is.

En mij toevertrouw.

En het licht niet haat.

Bach vertolkt verwachting - 3 -

 In de reeks Bachwerken vormen de zogenaamde Schübler Choräle een kleine aparte bundel. Bach bewerkte heel vaak delen van zijn vocale werken (zoals cantates) voor orgel. De reeks Schübler Koralen zijn telkens bewerkingen van instrumentale werken. Daardoor zijn ze vaak wat veelkleuriger. 

Het koraal "Kommst du nun, Jesu, vom Himmel herunter" (BWV 650) is een bewerking voor orgel van de tweede aria uit de cantate BWV 137, een lofcantate die op zich geen band heeft met Kerstmis.

Hier kan je organist Hugo Bakker zien en horen spelen op het Wolfferts-Heijneman orgel in Zaltbommel.

Dank zij de schatkamer die het project All of Bach  van de Nederlandse Bachvereniging vormt, komen we ook iets meer te weten over deze koraal. Zie hieronder : 

Bach vertolkt verwachting -2-

 Dank zij het project All of Bach van de Nederlandse Bachvereniging kan ik je laten proeven van deze derde bewerking voor orgel van het Lutherse koraal "Nun komm, der Heiden Heiland", BWV 661.

In vergelijking met wat je kon horen in een vorige post ( 8   december) is deze bewerking grootser en intenser. We horen opnieuw de organist Leo van Doeselaar op het orgel van de Waalse kerk in Amsterdam.

Eerst de muziek, daarna de woorden (prima la musica e poi le parole).

En hier ook een toelichting...

Verwachten vraagt geloof...

 Hoe donker het ook wordt, na elke nacht komt toch een nieuwe dag.

Dat te geloven is soms lastig als de nacht zolang duurt (denken we maar aan heel de corona-saga), maar toch...

De wachters, de gelovigen die volharden in het uitkijken naar betere tijden, zeggen ons: de morgen komt.

Die wachters zijn misschien de vluchtelingen die blijven volharden op hun trektocht naar een beter leven. 

Die wachters zijn misschien de zwarte medemensen die hun stem blijven verheffen tegen racisme.

Die wachters zijn misschien de jongeren die altijd maar weer op straat komen voor een doortastender klimaatbeleid.

Dit lied is opnieuw van het duo Oosterhuis - Huijbers.

HOE VER IS DE NACHT

Hoe ver is de nacht, hoever.

Wachter, hoever is de nacht.

De morgen komt, zegt de wachter.

Maar nog is het nacht.

Bach vertolkt verwachting...-1-

 Maarten Luther herwerkte een hymne van de heilige Ambrosius (Veni Redemptor Gentium = kom, verlosser der volkeren) tot een koraal voor de eerste zondag van de advent. Die koraal werd het vertrekpunt van J.S.Bach tot twee cantates én tot drie bewerkingen voor orgel uit de reeks zogenaamde Leipzig-koralen.

Via de link hierbij kan je luisteren naar de tweede koraalbewerking, BWV 660, gespeeld door Leo van Doeselaar, in het kader van een project van het Nederlandse Bachgenootschap.

 Over deze koraalbewerking vertelt deze organist nog een en ander zodat dit kan helpen om meer en scherper te horen. 

Verwachten vraagt inzet

 We naderen stilaan Kerstmis. Als we willen dat het meer wordt dan samen gezellig tafelen en elkaar verwennen met (soms nutteloze en zin-arme) cadeaus moeten we ons ook in ons hart voorbereiden.  

Hier een (voor velen bekend maar daarom niet minder appellerend en inspirerend)  lied van het duo Huub Oosterhuis (tekst) en Bernard Huijbers(muziek) om onszelf beter af te stemmen op de onverwachte gedaante van de Verwachte, de Vredesvorst, Hij die uitzicht geeft.

GIJ WACHT OP ONS

Gij wacht op ons

totdat wij opengaan voor U.

Wij wachten op uw woord

dat ons ontvankelijk maakt.

Stem ons af op uw stem, 

op uw stilte.