Samen in de boot...(2)

De tentoonstelling van de hedendaagse 'webkunstenares' Chiharu Shiota in 's Hertogenbosch loopt onder de titel Between The Lines (tussen de lijnen).  Als je zo tussen die draadconstructies loopt ben je inderdaad letterlijk midden tussen de lijnen. Maar voor de artieste betekent deze titel meer. In het video-interview zegt ze: "De betekenis achter Between The Lines is dat iedereen verbonden is met een lijn."

(eigen foto 9 juli 2017)

De rode woldraden zijn als het ware bloedvaten die de levensstroom doorgeven. Als individu denken we zo vaak dat wij er alleen voor staan en vele politici willen ons dat doen geloven. We leven méér verbonden met anderen, dichtbij én veraf dan wij soms zelf kunnen bevroeden.  Dat is zo voor onze basisbehoeften (voeding, kledij, vervoer, communicatie...) en voor zoveel meer.  Als je doorheen de installatie van Shiota wandelt dringt het op een zeer aparte wijze tot je door.

Ook als gelovige sta je er niet alleen voor, je bent met vele draden verbonden met en gedragen door andere gelovigen. De "kerk" als gemeenschap van mensen die proberen te geloven en gelovig te leven is zo veel meer dan de organisatie kerk (rooms- of anders gezind). Want Jezus vaart mee in de boot die de kerk is, maar in zo veel verschillende gedaanten. De kritische gelovige, de kaarsjesbrandende gelovige, de feestdaggelovige, de zoekende ongelovige gelovige, ...En zoals Jezus zelf zegt volgens Mattëus (hoofdstuk 25, vers 31 e.v.): Hij is te ervaren in de hongerige, de naakte, de gevangene,enz...

(eigen foto 9 juli 2017)

En natuurlijk word je in 's Hertogenbosch als toeschouwer ook stil omdat de wankele bootjes van deze Uncertain Journey -installatie ook doen denken aan die honderden wankele bootjes op de Middellandse Zee waarin duizenden mensen proberen via een onzekere reis naar een veilig en zeker leven te varen.


Enkele weken geleden in Arras (Noord-Frankrijk) zag ik boven de voordeur van een huis een medaillon die Jezus in een bootje afbeeldt samen met een man(een apostel?). Het deed me onmiddellijk denken aan de bootjes van Chiharu Shiota én aan de evangeliepassage van de slapende Jezus tijdens de storm op het meer(Marcus 4,35-41 en parallelle teksten bij Mattëus en Lucas).

(eigen foto 25 juli 2017)

Samen in de boot...(1)

In het Noordbrabants Museum in 's Hertogenbosch is een bijzondere tentoonstelling nog te zien tot 15 oktober van de Japanse kunstenares Chiharu Shiota.

Zij wordt soms de "webkunstenaar" genoemd omdat ze vooral bekend is van haar installaties die gemaakt zijn als een groot web van wollen draden. Voor de tentoonstelling in Den Bosch heeft zij een grote zaal gevuld met een werk dat ze als naam geeft: Uncertain Journey (de onzekere reis).

(eigen foto  9 juli 2017)

Naast de zaal met deze dradenconstructie is er een video te zien over het maken ervan en een toelichting door de artieste.
Shiota zegt in deze video zelf: "Ik gebruik de boot als symbool omdat boten mensen en tijd dragen." en ook nog: "De betekenis achter Uncertain Journey is dat ons leven een reis is".

(eigen foto 9 juli 2017)

Maar als je goed kijkt naar deze adembenemende broze constructie van rode draden zou je kunnen zeggen dat de bootjes gedragen worden door de rode draden. De bootskeletten staan op de grond en toch werden ze in mijn ervaring gedragen door de draden. En heel deze belevenis bracht mij bij een passage uit de evangeliën wanneer Jezus slaapt in een bootje terwijl het stormt en de ervaren vissers bang worden en vrezen voor hun leven. Zie Marcus 4 (37-41) en de parallelle passages bij de andere synoptische evangelies (Mattëus 8, 23-27) of Lucas 8(23-25).Als het stormt en het leven onzeker wordt is er het woord van Jezus dat de storm tot bedaren kan brengen.
Dat woord horen we niet met onze lichamelijke oren, maar doorheen een ervaring van gedragen worden door mensen, een ervaring van verbondenheid kan die storm in ons leven tot rust komen. Omdat andere mensen geloven kan ik verder leven en vooruit komen weg uit een impasse of crisis. Mijn interpretatie vond ik bevestigd bij het verhaal van de kunstenares.
De tentoonstelling in 's Hertogenbosch loopt onder de titel Between The Lines (tussen de lijnen) en als je zo tussen die draadconstructies loopt ben je inderdaad letterlijk midden tussen de lijnen. Maar voor de artieste betekent deze titel meer. In het video-interview zegt ze: "De betekenis achter Between The Lines is dat iedereen verbonden is met een lijn."

(eigen foto 9 juli 2017)

En natuurlijk word je als toeschouwer ook stil omdat de wankele bootjes van deze Uncertain Journey -installatie ook doen denken aan die honderden wankele bootjes op de Middellandse Zee waarin duizenden mensen proberen via een onzekere reis naar een veilig en zeker leven te varen.

Aanwezigheid in afwezigheid -02-

Ik wil nog even doordenken op het mysterievolle werk van Fred Eerdekens dat ik mocht ontdekken tijdens het kunstenfestival Watou 2017 (zie blogpost van 11 augustus). De grillige sculptuur die op een witte wand is bevestigd geeft zijn betekenis maar prijs dank zij een zeer gerichte belichting. Die schijnbaar willekeurige lijnen worden tot woorden. Zoals de wisselvalligheden van een mensenleven onder een bepaald licht toch een zin kunnen krijgen.

(eigen foto 2 augustus 2017)

Voor christenen is het zo dat die schijnbaar willekeurige levenslijnen te lezen zijn onder het licht van de goddelijke liefde zoals Jezus die heeft voorgeleefd. Dat is het grote werk van het dagelijkse proberen te geloven. Ontdek ik in wat er zich aandient in mijn leven een zin, een glimp van de God waarin ik geloof?
Daarvoor moet ik een inspanning doen. Ik moet proberen te geloven dat wie ik ben, wat er in mijn leven gebeurt er ergens toe doet. Bij de sculptuur van Eerdekens zien we pas zin in de schaduw die er is dank zij het onzichtbare licht.
Is al ons spreken over God niet een poging om vanuit een bepaalde lichtinval de lijnen van de mensengeschiedenis te lezen tot een samenhangend verhaal? Zijn we als mensen niet allen op zoek in momenten van eenzaamheid, afwezigheid, ontreddering, richtingloosheid een zin te maken van de puzzelstukjes die voor ons liggen? Blijft daarom niet elk mensenhart onrustig 'tot het rust vindt in U o God'(Augustinus)? Is dat niet wat gelovigen altijd weer proberen: vanuit de verhalen in de bijbelboeken en vanuit de verhalen van christenen vroeger en nu licht maken over de wirwar van de lijnen die ons leven vormen?
Dit wondere kunstwerk van Fred Eerdekens maakt ons alert om leegte en afwezigheid niet te schuwen, maar ook daar juist aanwezigheid te zoeken. Met het juiste licht kan het ons ook lukken. Dan wordt afwezigheid de prachtigste gemoedstoestand.

(eigen foto 2 augustus 2017 - locatie: brouwerij Watou)

Waar men gaat langs Vlaamse (en andere) wegen... -01-

Waar men gaat langs Vlaamse wegen,
oude hoeve, huis of tronk,
komt men U,Maria, tegen,
staat uw beeltenis te pronk.

Dit bekende Marialied heeft het over Vlaamse wegen, maar toch is het geen Vlaams privilige...
Voor deze 15e augustus: de Russisch-Orthodoxe kerk in Ukkel.

Aanwezigheid in afwezigheid -01-

De levensloop van een mens is een wirwar van gebeurtenissen en ervaringen, woorden en gedachten die schijnbaar in elkaar overvloeien en een grote lijn (lijken te) vormen van wieg tot graf. Sommige mensen vinden in die levenslijn hier of daar een breuk, een cesuur. Maar toch, op het einde van de rit én meestal ook al tijdens het leven zoeken we naar wat die lijnen kunnen betekenen.
Al naargelang het licht waarmee je die lijn(en) beschijnt komt deze of gene zin naar voor.

En dat is juist de ervaring die de werken van Fred Eerdekens in Watou opwekken. Nog tot 3 september is er het jaarlijkse kunstenfestival, dit jaar onder de titel: "over alleenigheid en ondraaglijke eenzaamheid".
Deze bijzondere sculpturen die daar te zien zijn,  zijn tegelijk heel simpel, onmiddellijk te bevatten, én toch heel vol van mysterie en wonder.

(eigen foto 2 augustus 2017 - locatie: St. Bavokerk Watou)

De sculptuur biedt stof tot nadenken én door zijn uitvoering én door zijn inhoud.
The presence of absence ofwel de aanwezigheid van afwezigheid geeft juist weer wat we zien.
Voor mij is dit een treffend beeld van hoe mensen kunnen kijken naar het leven in al zijn facetten. Je kan je concentreren op wat je kan zien en ervaren, wat je kan betasten: de grillige kronkels die ergens beginnen en ergens ophouden, die krullen of glad lopen. Er is wat je kan zien, niets minder én niets meer. De exacte wetenschappen die ook onze geesten in hun macht hebben herleiden alles tot materie en tot wetten van chemie en fysica.  Dàt is aanwezig. Dat is wat elke kijker kan zien in het werk van Fred Eerdekens: gekronkel dat ontcijfert moet/kan/wil worden. The presence. De aanwezigheid.

Maar dan gebeurt iets bijzonders, dank zij de creativiteit van de kunstenaar. Hij heeft zijn schijnbaar willekeurige kronkels zo gevormd dat er bij de juiste lichtinval een zin ontstaat. Die zin geeft ook zin aan zijn werk. Het onzichtbare (afwezig in een bepaald opzicht) licht schept aanwezigheid.  Het zichtbare gekronkel is onze aandacht niet waard en zou aan onze aandacht ontsnappen, ware er niet dat gerichte licht. Maar dat licht komt van buiten, van elders.

Exacte wetenschappen beginnen en eindigen bij de mens zelf. Als mens zie je dan hoe het gekronkel van je leven eruit ziet, maar het heeft geen naam. Slechts de aanwezigheid van buiten geeft zin en woord aan een leven. Zoals de prior van de Grande Chartreuse ergens vertelt over een oudere broeder die terugblikt op zijn leven en zich daarbij afvroeg: "Qu'est-ce que j'ai fait pour les autres?"Wat heb ik voor de anderen gedaan? En Karel Musch vroeg dan aan de prior zelf: "En u, wat heeft u gedaan voor de anderen?". "Dat weet ik niet", antwoordde hij op een haast fluisterende toon. (zie De Kovel nr.48, blz. 104). Die anderen en die totaal Andere die soms God genoemd wordt werpen licht op onze levenslijn en tonen een woord, een zin. Wij zien het misschien en kunnen leren om die zin te lezen.
Dat wonder van aanwezigheid in de afwezigheid toont deze subtiele sculptuur van Fred Eerdekens die een passende plaats kreeg in de kerk van Watou tijdens het kunstenfestival 2017.

Maria in Utrecht -4-

De expositie over Maria die nog tot 20 augustus te zien is in het Museum Catharijne Convent te Utrecht opent met een heel bijzondere installatie.
In de binnentuin, nog voor je de kassa's bereikt, staat een groot blok met spiegels rondom en daarboven een beeld van O.L.Vrouw  met een oranje zwaailicht. Je moet onwillekeurig even glimlachen en je vraagt je af: wat betekent dit? wat zien we hier?

(eigen foto 7 juli 2017)

De kleine verklarende tekst helpt ons verder. Ik neem even over. De titel van het werk is "Maria, een lichtbaken in de rivier". Hierover wordt gezegd: "Dit Mariabeeld stond vroeger in de rivier de Waal  als lichtboei en baken van licht om schippers veilig door de rivier te loodsen.
Maria beschermt en begeleidt reizigers overal ter wereld. Zij is het 'licht dat ons gidst door het diepste duister'. "
De toelichting besluit met een stukje uit de belangrijkste orthodoxe Mariahymne, een tekst gemaakt in Constantinopel in de 6e eeuw, hier vertaald door zr. Oda Swagemakers.
"Uit het donker aanschouwen wij een lamp,
ons bestralend,
de heilige maagd, een klare flambouwe."

Midden in de tentoonstelling zien we een beschilderij  met een gelijkaardige boodschap, nu van een van de belangrijkste hedendaagse Nederlandse schilders, nl. Sidi el Karchi(°1975). Het werk draagt als titel: Mary and Child.

(eigen foto 7 juli 2017)

De schilder zegt hierover: "De stad slaapt, en daar op het hoogste punt van de berg waakt de universele moeder met haar kind over de stad."

Maria als de getuige van de goddelijke waakzaamheid over onze wereld.

Maria in Utrecht -3-

De bijzondere expositie "Maria" in het Museum Catharijne Convent te Utrecht (nog tot 20 augustus) toont dat Maria ook in de Islam een aparte plaats inneemt en door vele moslims bijzonder vereerd wordt.

Ook toont ze hoe vele hedendaagse artiesten gefascineerd zijn door Maria.
Er is bijvoorbeeld Klaas Kloosterboer met een heel eigenzinnige piëta. Na de aanslagen in Parijs van 13 november 2015 maakte hij dit werk op basis van krantenberichten die doorheen het goudkleurige lak nog deels te zien zijn. Het glanzende oppervlak is als het ware doorzeefd door kogelgaten die het woord pieta vormen, zoals de aanslagen onze glamoursamenleving doorzeefd hebben met lijden en angst.

(eigen foto 7 juli 2017)

Er is ook bijvoorbeeld Mark Mulders met zijn pauw. Als toelichting bij dit werk zegt de artiest hierover: "Ik aquarelleer een vis, een pauw, een paradijsvogel, en verberg in de buik, in de veren, een uit een boek gescheurde afbeelding van Maria en Christus, om als het ware de pauw en de vis een "Ark van Noach", ja een schuilkelder te geven, waar ik religieuze waardevolle tekenen veilig onderbreng, bewaar tot andere tijden."

(eigen foto 7 juli 2017)