Pasen met Bach -2-

Driehonderd achtennegentig jaar geleden viel Pasen op 1 april (1725) en bij die gelegenheid schreef J.S.Bach de cantate  "Kommt, eilet und laufet, ihr flüchtigen Fuße" (BWV 249). Daaruit hoor je via onderstaande link het slotkoor van deze Paascantate : Preis und Dank.

De Nederlandse vertaling van dit slotkoor is zo:

"Mogen lof en dank uw lofgezang blijven, Heer.

Hel en duivel zijn bedwongen, hun poorten zijn verwoest.

Juicht, o verloste tongen, zodat het in de hemel te horen is.

Open je schitterende poorten, o hemelen, de leeuw van Juda nadert zegevierend".

Een barokke taal uit een barokke tijd om de vreugde uit te drukken dat Jezus als eerste de ban van de dood en het zinloze geweld heeft doorbroken en zo een weg toont voor alle mensen van goede wil.

In deze paastijd kan Bach onze paasvreugde mee helpen verklanken.

https://www.youtube.com/watch?v=PoUIsD36bEw

Huub Oosterhuis - voorbij alle woorden - 2 -

 De Nederlandse dichter en theoloog Huub Oosterhuis heeft op Pasen 2023 zijn Pascha-moment beleefd: zijn doortocht door de dood naar de ontdekking van ... Van wie of wat?

In wat hij noemde 'een bijbels opstel' heeft Oosterhuis nagedacht over leven en dood en over 'leven na de dood'. 

Hieruit een klein citaat :

"Wat heeft de bijbel ons te melden? Een naam. De Naam. En eigenlijk niet meer dan dat. En nu moeten we maar zien of dat genoeg is, of wij daar genoegen mee kunnen nemen, daar zoveel kracht en toekomst in vinden dat het ons moeizame alledaagse leven verandert. Die naam luidt: Ik zal er zijn.

De bijbel is een levensleer in de vorm van een verhaal. Het verhaal van de Naam is het verhaal van een weg die door mensen gegaan wordt: van slavenhuis, angstland, naar vrijheid, goed en wijd land, van dood naar leven, van leven dat geen leven is, naar volheid van leven, eeuwig leven.  (...)

'Geloven' is in Israël: weten waar je aan toe bent. Je bent niet toe aan een hemel, een hiernamaals. Je bent toe aan God. En die is zo dichtbij, en zo ver weg, als mensen voor elkaar dichtbij en ver weg zijn.(...)

(Huub Oosterhuis ©NRC)

Liefde is zijn Naam. Die Naam laat alle droomgezichten en gedichten, alle hiernamaalsvisioenen achter zich. Beelden en gelijkenissen, parabels en liedjes waarin wij onze hoop levend houden op een hoogstpersoonlijk voortbestaan-na-de-dood: ze mogen wel, ze verwarmen ons hart. Maar ze zijn niet Hemzelf. Ze zijn 'voorhoven des Heren'. Hij zelf is in Zijn Naam: 'Ik zal er zijn, voor jou'. Wanneer? Nu. In alles wat je leeft, op heel die weg van dagen die je gaan moet. In jezelf, en in anderen. In de liefde, de volharding, de trouw tussen mensen, in goede en in kwade dagen. En morgen zal het weer nù zijn. Zal dat ooit eindigen? 

'Opstanding uit de doden' en 'eeuwig leven' zijn omschrijvingen van de Naam. Hun eerste betekenis is: dat Hij ons nu, in dit leven, trouw zal zijn. Hun tweede betekenis is: dat Hij ons in de dood nog kent."

(uit: Oosterhuis, Huub, En ik zag: een nieuwe wereld. Proeven van bijbelse prediking., uitg. Amboboeken, Baarn, 1984, blz. 306 e.v. passim)

Pasen met Bach -1-

 De christelijke kerken verzamelen zich altijd weer rond het Paasverhaal van Jezus en dat levert ook veel mooi muzikale en beeldende kunstwerken op.

Op 8 april 1725, dus straks vierhonderd jaar geleden, weerklonk voor het eerst de cantate "Am Abend aber desselbigen Sabbats" rond het evangelieverhaal uit Johannes (20, 19-31) dat die eerste zondag na Pasen werd en nog altijd wordt gelezen. 

Deze cantate opent met een 'sinfonia', een muzikaal stuk zonder zang, waarin de paasvreugde klinkt en klatert. Zelfs zonder woorden hoor je een overvloed aan leven en vreugde.

Je kan je onderdompelen in die sfeer dank zij het Croatian Baroque Ensemble.

Huub Oosterhuis - voorbij alle woorden- 1 -

 Op Paasdag overleed de Nederlandse dichter, theoloog en katholiek buitenbeentje Huub Oosterhuis.

Hij heeft de Nederlandstalige christengemeenschap een massa woorden nagelaten waarin hij zocht om het oeroude verhaal van God en de mens zoals het is overgeleverd in de Bijbelse boeken tot een nieuw gebeuren om te smeden dat mensen van vandaag kan raken. Zelf geraakt door God en vervuld van Geest zocht Oosterhuis altijd weer om zijn geboeid zijn te vertalen, te vertolken. 

Nu is hij in de grote stilte aangestoten door een licht dat hij zo vaak heeft bezongen. Uit de schatkamer die hij heeft nagelaten wil ik in deze dagen als eerbetoon enkele woorden aanreiken.

Pasen 2023

 Een zalig paasgebeuren aan allen 

met Hans Memlinc (centraal deel van triptiek in het Louvre, Parijs)

en

met deze paasgezangen die ons verkondigen :

"Jesus Christ is Risen Today".

(©Louvre)

Pelgrimsweg naar Pasen - 9 -

 

De pelgrimstocht van dichter Tijl Nuyts eindigt op het Vaderlandsplein... De zoeker heeft zijn vaderland gevonden en hij weet dat zo'n vaderland pas echt kan zijn als alle mensen er zich thuis voelen. Hier heeft Nuyts een apart motto bij dit laatste vers van zijn pelgrimsreeks, nl. een stukje uit het lied 'Yeux disent' van de Parijse rapper Lomepal. Het is een eenvoudige tekst zodat ik erop vertrouw dat elke lezer dit wel zal begrijpen.

"Yeux disent le contraire, yeux disent le contraire.

Oups, je l' ai touché dans le coeur - aië aië.

Je l' ai touché dans le coeur - aië, aië."

De verhalen van Jezus' Pascha (zijn doorgang door het lijden heen naar een opstandingsleven) staan vol met ontmoetingen waar mensen al dan niet geraakt worden in hun hart : Judas en Petrus tijdens het Laatste Avondmaal en in de tuin van Getsemane; Petrus op de binnenkoer van Pilatus; Pilatus zelf; Veronica tijdens de kruisweg; de goede moordenaar op Golgotha; Maria Magdalena bij het graf; de leerlingen van Emmaüs; de apostelen opgesloten in het cenakel, eerst zonder en dan met Thomas. 

Het idee van de rapper Lomepal sluit aan bij de filosofie van de Joodse Emmanuel Levinas die zegt dat er van het gelaat van de andere mens een gebiedend appèl uitgaat als we de blik echt tot ons toelaten. Via de blik van een ander komt een Andere werkelijkheid ons leven binnen. Via de openheid voor het bijzondere van de ander ont-moeten we het mysterie in onszelf, worden we geraakt in ons hart. Met recht en reden mag deze laatste halte op de pelgrimstocht verwijzen naar Jeruzalem waar zich het Pasen van de Heer heeft voltrokken. Elke plek ter wereld kan een nieuw Jeruzalem worden als we ons laten raken door pijlen van liefde.

VADERLAND / PATRIE - JERUZALEM

Je laat je haar knippen bij de Aramese kapper.

'Voulez-vous un peu de wax dedans, monsieur?"

vraagt de geblondeerde dame je in de taal van Christus.

In de buurtsupermarkt hangt de sinaasappelgeur

als een spook boven de rekken. Wanneer je naar huis

loopt met een brood als een spons in je rugzak,

zie je dat de kerk wordt omsingeld

door auto's en huilende mensen.

In het middelpunt van de massa, bedolven onder

witte bloemen, wacht een glimmende zwarte wagen.

Eén tramhalte verderop, in de schaduw

van de bomen bij de spoorwegbedding,

weent Teresa met de menigte mee.

(©ANP)

En je durft het bijna niet te zeggen,

maar ze lijkt wel geraakt door

een pijl van de meest pure liefde.

(uit: Nuyts, Tijl, Vervoersbewijzen, 2021, blz. 43)

Een aantal elementen uit dit vers kan je linken aan het Paasverhaal : Maria Magdalena die in het Hebreeuws wordt toegesproken door de Verrezen Heer bij haar naam en waarop zij antwoordt in het Hebreeuws 'Rabouni' (hier wordt de 'je' aangesproken in het Aramees)(cfr. Joh. 20). Het sponsige brood doet mij denken aan de romeinse soldaat die de stervende Jezus wat azijn te drinken geeft via een doordrenkte spons (cfr. Joh. 19, 29). De centrale scène is een begrafenis...en draait nu net niet het hele pascha-gebeuren rond dood en opstanding? De dichter voert dan een Teresa ten tonele, die mee weent met de bedroefden rond de lijkwagen en die Teresa lijkt wel geraakt door een pijl van de meest pure liefde. We zien hier de heilige Teresa van Avila die in haar visioen doorstoken werd door een liefdespijl (vereeuwigd door de beeldhouwer Bernini). En het geraakt zijn door een pijl veroorzaakt een wonde...waardoor we terug bij Jezus uitkomen, die vanaf zijn dood is getekend door de vijf wonden, zelfs in zijn opgestane gedaante.

Pasen anno 2023 heeft plaats in het Brusselse Jeruzalem rond het Vaderlandsplein. Het is een gebeuren van nu, mede dank zij deze verzen van Tijl Nuyts.