Woorden waarin het Woord meeklinkt . . . -2-

 

Geloven in de opstanding lijkt in deze 21ste eeuw een naïeve daad zonder enig effect en dus zonder enige zin. Onze samenleving rekent mensen en overtuigingen af op hun "efficiëntie" in termen van materiële winst en realisaties. De poëzie van Claude van den Berge zoals we die gebloemleesd vinden door Jooris van Hulle in de bundel "Het zwijgende woord" (uitg. P, 2010) getuigt van opstandigheid tegen zo'n kortzichtige materialistische lezing van het leven. Maar hij beseft dat deze uitnodiging om de zachte kracht van de innerlijkheid toe te laten geen ruimte krijgt in onze maatschappij. Toch belijdt hij zijn vertrouwen in die stille krachten, o.a. in volgende vers (blz. 143).  

De woorden van de innerlijke taal zijn zonder ruimte,

en omdat ze zonder ruimte zijn, lijken ze niet

op de woorden van de stoffelijke taal.

De woorden van de innerlijke taal zijn onbegrensd.

Ergens zijn hun tekens gekerfd.

Ergens worden ze gesproken.

Ergens spreken we.

(detail uit een installatie van Chiharu Shiota
gezien in 's Hertogenbosch 2018)

Woorden waarin het Woord meeklinkt. . . -1-

 

Wie probeert te geloven, probeert zich elke dag weer te bekeren tot een levenswijze waarin het Woord weer een beetje vlees kan worden. Dit pogen vraagt energie en altijd weer verse zuurstof. Wie deze blog wat volgt weet dat ik onder anderen in de poëzie zoek naar woorden waarin het Woord meeklinkt. Zo geven de eigenzinnige verzen van de Vlaamse dichter Claude van de Berge (°1945) weer kracht en uitzicht. Jooris Van Hulle stelde in  2010 een bloemlezing samen voor uitgeverij P in de Parnassusreeks (nr.10) uit het werk tot dan toe van deze Oost-Vlaamse dichter met als titel : "Het zwijgende woord".  De bloemlezer geeft eerst een korte inleiding waarin hij tot de slotsom komt dat de poëzie van van de Berge een rebellie van het spirituele is tegen de leugen van het mondiale zakelijke denken.

Hieruit wil ik nu en in de komende berichten  met je enkele verzen delen. 

Vraag niet : waarom bestaan we?

Vraag niet : wie ben ik?

Vraag : wat heb ik lief?

En alle vragen zullen ophouden te bestaan.

En je zult weten wie je bent.

(blz. 146 in de bloemlezing)

Geloven is geen 'doctrine' belijden of een 'leer' volgen, het is een ervaring toelaten, een bron van leven hervinden omdat ze bedolven ligt onder identiteit, ego en modern zakelijk denken. In het liefhebben worden de vragen herijkt op een andere standaard.  Zoals de filosoof Ruud Welten stelt in zijn kleine maar indringende studie 'Als de graankorrel niet sterft. Een filosofische archeologie van openbaring' (uit. Klement, 2016, blz.151) : "In het christendom wordt openbaring niet meer gedacht als een gebeurtenis van verkondiging, maar als het leven zelf. Niet langer wordt het volk overweldigd door donderslagen, bliksemflitsen, bazuingeschal en een rokende berg die heel het volk doet beven van angst. Tegenover de autoritaire, transcendente God die door zijn toorn de mens in vrees en beven tot onvoorwaardelijke gehoorzaamheid dwingt,

(Orbais-L'Abbaye
 -departement Marne
misericorde)

presenteert het christendom een begrip van openbaring dat niets anders is dan het leven zelf. Het feit dat we voelen of ervaren, steeds in concrete situaties en ervarend als pijn, genot, moeheid, verlangen, erotiek, verwondering, denken, maakt fenomenologisch het wezen van openbaring uit."

Al levend en liefhebbend zullen we voorbij onze vragen komen tot wie we zijn. Denken we maar aan Paulus en zijn zogenaamde hooglied van de liefde in zijn eerste brief aan de Korintiërs (hfst.13).

In de nadagen van het Kerstgebeuren

 Met het feest van de Openbaring (Driekoningen) en het Doopsel van Jezus is de kerkelijke kerstperiode afgesloten. Maar toch, straks op 2 februari, wordt Lichtmis gevierd waarbij we het verhaal beluisteren uit het Lucasevangelie over de afsluiting van de onreinheidsperiode van Maria en het toewijden van de eerstgeborene aan JHWH, 40 dagen na de geboorte (Lc. 2, 22-40). 

Daarom kan het nog wel, vind ik, om nog even bij het kerstverhaal stil te staan via het beschouwen van een kersticoon.

Laten we nu even vooral kijken naar de baby Jezus, hoe hij ligt in een stenen bak helemaal ingebakerd in witte doeken. Hiermee wijst de iconenschilder bewust naar het einde van het Jezus-verhaal, wanneer Hij na zijn dood wordt neergelegd in een graf, uitgehouwen in een rots en omzwachteld wordt in doeken (Lc. 23, 53). 

Geboorte en dood zo innig verbonden...op de kersticoon visueel uitgebeeld, in een gedicht van Rodaan Al Galidi poëtisch verwoord.

VOOR EEUWIG VERBONDEN

De dood en het leven

gaan naar dezelfde school,

zitten bij elkaar in de klas,

luisteren naar dezelfde meester.

Bij een vraag steken ze beiden hun vinger op

en geven samen hetzelfde antwoord.

In de pauze spelen ze samen op hetzelfde plein,

vallen uit dezelfde tak,

kloppen hetzelfde zand uit hun schoenen

en na de laatste les,

gaat het leven naar de dood

en de dood naar het leven.

(uit: Samen al 't hope,Poëziegeschenk 2021, uitg. Poëziecentrum, Gent, blz. 11)

Franciscus en broeder Leo

Hierbij nog een cartoon van Pat Marrin zoals die enige tijd geleden werd gepubliceerd in de National Catholic Reporter.

We zien broeder Leo met de paus wandelen in Rome.

Waarom wordt Rome de eeuwige stad genoemd?, vraag Leo.

De paus antwoordt hem : Omdat het een oude stad is en zoals de Kerk zelf vele Keizerrijken heeft zien komen en gaan, vele (natuur)rampen heeft meegemaakt,  vele oorlogen en allerlei crisissen heeft overleefd.

En dan vraagt broeder Leo: En is er iets wat de Kerk niet zou overleven? Waarop de paus zegt: irrelevantie.

(©National Catholic Reporter - Pat Marrin)

Zo worden we als lezer naar onszelf terugverwezen : zijn wij relevante of irrelevante christenen???

Aan deze strip dacht ik bij het lezen van de pastorale brief van kardinaal De Kesel van oktober 2022 rond het thema van de synodale weg. Ligt onze relevantie in ons aantal? Zo ja, dan is het slecht gesteld met de kerken in West-Europa. Of gaat het er niet om met hoevelen we zijn? 

"De vraag is allereerst wat we als Kerk, met velen of niet, te betekenen hebben. Toen Paus Franciscus in 2019 in Marokko in Rabat was, heeft hij gezegd : 'Het probleem is niet dat we niet talrijk zijn maar dat we niets meer te betekenen zouden hebben, dat we zout worden dat niet meer de smaak van het Evangelie heeft. Ik denk dat het probleem ontstaat wanneer wij christenen verstrikt raken in de gedachte dat we alleen iets te betekenen hebben als we met velen zijn en alle ruimte bezetten.' Het is die gedachte die ons verlamt en ons de vreugde en het enthousiasme ontneemt in onze zending. Daarom is het zo belangrijk de tijd die ons gegeven is goed te begrijpen. 'Van het beeld van land en lucht weet je de juiste betekenis te bepalen, maar waarom dan niet van deze tijd?'(Lc 12,56).

Onze rol in het Kerstverhaal...

 Als we Kerstmis vieren horen we weer de vertrouwde verhalencyclus van Jozef en Maria, van de stal en de herders, van de Wijzen en de ster, van de engelen en van Simeon en Hannah.

De verschillende figuren zijn er omwille van dat éne pasgeboren kind. Ze vormen als het ware een levend decor rond de nieuwgeborene. 

Ze kunnen ons op weg zetten om het kerstgebeuren meer van binnenuit te beleven. 

De paus heeft in het voorjaar 2022 een aantal korte overwegingen gehouden over 'oud worden'. Daarin had hij het ook over de oude gelovige en verwachtende Simeon en Anna, die in Jezus de langverwachte herkennen, ook al hadden ze Hem tot dan nog nooit gezien.

De paus zegt daarover :

"Uit het verhaal van Simeon en Anna, maar ook uit andere Bijbelse verhalen over de oude dag gevoelig voor de Geest, komt een verborgen aanwijzing naar voor die het verdient op de voorgrond te treden. Waarin bestaat concreet de openbaring die de gevoeligheid van Simeon en Anna opwekt? Ze bestaat in de herkenning dat een kind, dat zij niet verwekt hebben en dat ze voor het eerst zien, het zekere teken is van het bezoek van God. Zij aanvaarden dat zij geen hoofdrolspelers zijn, maar slechts getuigen. Wanneer een individu aanvaardt geen hoofdrolspeler te zijn, maar betrokken te zijn als getuige komt het goed: die man of vrouw wordt op de juiste wijze volwassen. Dat gebeurt niet wanneer men altijd hoofdrolspeler wil zijn, anders zal deze weg niet groeien naar de volheid van de oude dag. Het bezoek van God wordt niet zichtbaar in het leven van hen die hoofdrolspelers willen zijn en nooit getuigen."

(uit de catechese van 30 maart 2022; vertaling door Marcel De Pauw msc)

(eigen foto - Hans Memlinc 
detail uit Triptiek van Jan Floreins
Sint-Janshospitaal Brugge)

Een bezoek verwachten van God betekent dat we gevoelig moeten worden voor zijn tekens. En die gevoeligheid kunnen we slechts onderhouden door zelf géén hoofdrolspeler te willen zijn zegt de paus heel simpel én duidelijk. Kerst kan pas een Christelijk gebeuren worden als wij niet zelf de regie in handen willen houden, als wij zelf in openheid leven voor het andere dan ons verhaal. De Andere kan dan misschien geboren worden.