Christelijke eenheid ...(3)

 In twee vorige berichten heb ik telkens een belangrijke figuur in de oecumenische beweging laten oplichten, de katholieke priester Couturier en de protestantse dominee Schutz. Als derde bericht en afsluiter laat ik hier een orthodox gezang, een vertolking van het Onze Vader, hét gebed van alle christenen boven alle demonaties en fracties. Zo is er even plaats van de derde grote 'familie' binnen het wereldchristendom, de orthodoxie, en laten we het enige echte familiegebed van en voor alle christenen klinken. De versie die je hieronder kan horen is een compositie van Nikolaj Kedrov Sr. (1871-1940) gezongen door het Tenebrae Choir en opgenomen in mei 2023.

Christelijke eenheid ...(2)

 Zeker in deze tijden van polarisering is het jammer dat de christenen zo verdeeld getuigenis afleggen van de evangelische boodschap. Bij de eerste christenen die in de 19e eeuw de christelijke verdeeldheid wilden omsmeden leefde de overtuiging dat dit een werk van lange adem zou zijn en dat het ruimste draagvlak voor ontmoeting het gebed was. Hoe men ook de Bijbel en de traditie interpreteert, iedere christen bidt en dat is iets wat we samen kunnen doen. The World Evangelical Fellowship, een groep gereformeerde en anglicaanse christenen, begonnen vanaf 1847 met een jaarlijkse 'week van gebed'.

Na de Tweede Wereldoorlog kwamen op verschillende plaatsen verschillende initiatieven tot ontwikkeling om de oecumenische gedachte te bevorderen. Een bijzondere plaats in dit verhaal is voorbehouden aan de gemeenschap van Taizé, gesticht door de charismatische Roger Schutz (1915-2005). Tachtig jaar geleden, 1945, stichtte hij in het Bourgondische dorpje Taizé een oecumenische gemeenschap. 

(foto gevonden op website Otheo zonder vermelding van datum : van links naar rechts
frère Max Thurian, frère Roger Schutz, kardinaal Bea en paus Johannes XXIII)

Schutz zou een belangrijke figuur worden die onder anderen tijdens het Tweede Vaticaans Concilie als 'waarnemer' deelnam aan de activiteiten. In feite was hij door zijn persoon en zijn ideeën een belangrijke factor bij het tot stand komen van verschillende conciliedocumenten. Hij was bevriend met de pausen Johannes XXIII en Paulus VI, en later ook met Johannes Paulus II. Ook hield hij een bijzondere band met kardinaal Bea die de voorzitter was van het Romeinse secretariaat voor de eenheid der christenen.

Schutz had het als persoon heel moeilijk met breuken. In zijn dagboek schrijft hij op een bepaald moment in het voorjaar van 1980  :

"In onze kerk praatte ik met christenen die integrist genoemd worden. Daarna kwamen er christenen die progressist heetten. Terug thuis noteerde ik meteen deze woorden : zowel de 'integristen' als de 'progressisten' liefhebben. Vooral ze niet rug naar rug wegsturen, dat zou de middenweg zijn die van ons verwaande rechtvaardigen maakt en niet de arme in Gods huis."

In datzelfde voorjaar bij een bezoek aan Rome schrijft hij over zijn pijn om de verdeeldheid en zijn hoop op eenheid.

"Hoe de eenheid tot stand brengen wanneer de grote denkers op het openbare plein redetwisten? Als men partij moet kiezen om te bestaan, houdt men dat niet uit. Wat kunnen we doen tegenover de ziekten in onze Kerk? Sommigen, een klein aantal, laten zich in dit getwist meeslepen. Meerderen, het grootste aantal, vluchten deze confrontatie en verwijderen zich meteen van Christus. Op de meest sombere momenten, wanneer de Kerk het meest ontmoedigd is, is er steeds bezieling en opflakkering gekomen. Dan gebeurden de diepe mutaties, niet degenen die verdelen, maar degenen die van binnenuit de bressen opvullen en verbinden met wat afgescheurd was."

In deze gebedsweek voor de eenheid is het goed om stil te worden bij dit getuigenis van een van de meest bijzondere figuren van de 20ste eeuw en ons door zijn geloof te laten inspireren.

Christelijke eenheid... (1)

 De gehele geschiedenis door van de kerk als gemeenschap van leerlingen van Jezus Christus is gekenmerkt door verschillende accenten en interpretaties van de evangelieverhalen. Zo ontstonden altijd weer nieuwe gemeenschappen die zich niet konden vinden in de apostolische traditie van de Roomse christenen. Deze verscheidenheid was heel vaak aanleiding tot bittere conflicten die heel dikwijls met geweld werden aangepakt. De inquisitie is er het symbool van.

Waar een aantal protestantse kerkgemeenschappen en anglicanen al in de 19e eeuw deze verdeeldheid betreurden en een jaarlijkse week van gebed voor eenheid organiseerden, werd pas negentig jaar geleden (1935) van katholieke kant bij dit initiatief aangesloten.

Dit hebben we te danken aan de Franse priester Paul Couturier  (1881-1953), die in 1923 werd gevraagd zich te bekommeren om de Russische ballingen in en rond Lyon, mensen die na de Oktoberrevolutie en de machtsovername door de communisten gevlucht waren. Zo ontdekte hij de rijke orthodoxe traditie. Hij bouwde vele contacten op die hem tijdens het interbellum tot katholiek aanspreekpunt maakten voor de niet-katholieke christenen. 

De Roomse kerkleiders hebben zich heel lang heel terughoudend opgesteld ten aanzien van de oecumenische beweging. Met de oecumene willen de verschillende christelijke geloofsdeterminaties elkaar beter leren kennen en naar elkaar toegroeien, in het besef dat deze verdeeldheid geen al te beste getuigenis is voor het evangelie.

Het tweede Vaticaanse concilie publiceerde in 1964 een decreet over de deelname van katholieken aan de oecumenische beweging. 

Dit decreet zette de deur open naar een minder krampachtige houding ten aanzien van niet-katholieke christenen. Maar de weg naar meer eenheid is nog lang.

Van 18 tot 25 januari is er nu opnieuw de gebedsweek voor de eenheid van de christenen. Het thema dit jaar is een zin uit het Johannesevangelie :"opdat zij allen één mogen zijn" (Jo. 17,21), een zinsnede uit het zogenaamde hogepriesterlijke gebed van Jezus, een bede die nog immer actueel is. 

Wij hebben een ster gezien

De gecommercialiseerde binnensteden van Europa wedijveren onder elkaar voor de mooiste kerstverlichting en hier en daar zien we soms nog een ster, meestal de enige verwijzing naar het kerstverhaal, die de economen en commerçanten kan bekoren en/of kunnen dulden. 

Die sterren gaan natuurlijk terug op het verhaal uit het evangelie van Mattëus van 'magiërs' die in het oosten een ster gezien hebben die hen zal brengen naar de nieuwgeboren koning (Mt. 2, 1-10), feest dat gevierd wordt op 6 januari en dat in de orthodoxe kerken hét kerstfeest is. Poetin verscheen hiermee zopas even in het nieuws zelfs...

In de hedendaagse commercialisering blijft alleen de zogenaamde Driekoningentaart over, het enige element uit de traditie waar men geld hoopt mee te verdienen. Het deur-aan-deur-zingen waarmee vroeger geld werd opgehaald voor missionarissen is nu een jacht op zoveel mogelijk snoepjes geworden.

Over sterren gaat het ook in dit aangrijpende gedicht van Pieter G. Buckinx.

EEN STER HANGT GLANZEND

       voor hen die honger hebben

Een ster hangt glanzend boven het heelal.

Onder de sneeuw van het maanlicht

ontwaakt het dal.

Maar de aarde kraakt

onder de hoefslag van vuur en honger

in het vlijmscherpe mes van de wind.

Voor de honger van Herodes beven de moeders,

zij beven voor de roofdierogen van de nacht

en voor het zwaard van vuur

dat duizenden heeft omgebracht.

Ergens in de wereld schreit een kind

ontelbare winters lang

schreit een kind van kou en verdriet.

Maar wij horen het niet.

Wij werden doof en blind:

een rots van goud waaronder wij schuilen

midden de mieren

binnen de schimmen van onze schuld.

Ontbind het goud dat ons omhult,

breek onze trots

en breek het zwaard

waarvoor de moeders beven.

Doorstraal ons met de gloed,

die Uw genade openbaart.

(uit : Het evangelie volgens dichters. Bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie. Samengesteld door Patrick Lateur

en Stefaan van den Bossche, uitg. Lannoo, Tielt, 1999, blz. 35)

(Jongen in Gaza tussen het puin ©unicef.nl)

In en rond Bethlehem schreien ook op vandaag kinderen,

verschrikt door brutaal geweld, onschuldige kinderen geboren

in een 'verkeerde' tijd en op een 'verkeerde' plaats. We moeten blijven

bidden én ageren om de zwaarden te breken waarvoor de moeders moeten beven.

 

Woorden voor deze dagen

Een vers van Jan Veulemans om deze dagen van oud en nieuw, deze na-dagen van Kerstmis door te komen. Woorden als pogingen om uit te drukken wat ons beroert. 

KERSTTIJD

De dagen waarin wij woorden maken :

bijvoorbeeld ster

voor het niet te verbeelden vaderland,

een waarheid niet te raken,

bijvoorbeeld weg

voor het oorzakelijk verband

tussen geheim en kennis,

bijvoorbeeld geboorte,

verwijzend naar de overkant

van het wetmatig sterven,

bijvoorbeeld vrede

jaarlijks gezien in dezelfde gezant

en niet te verwerven.

(uit: Van Wilderode, Anton, En het Woord was bij God. Vijfhonderd religieuze gedichten uit de Nederlandse letterkunde, Uitg. Lannoo, Tielt, 1981, blz. 219)

(Rogier Van der Weyden : Aanbidding der Koningen ca. 1455
Alte Pinakothek München
de kerstster straalt half verborgen boven het dak)