Als we zijn stem horen én de deur openen, zal Hij binnenkomen. Twee voorwaarden, twee engagementen van onzentwege. We worden dus gevraagd om onze oren open te houden, om te luisteren. En daarna om ons open te stellen voor Hij die klopt.
Vorig jaar publiceerde filosoof en essayist Miriam Rasch een boek dat ons misschien mee kan helpen. Titel en ondertitel geven al aan waarover het gaat : Luisteroefeningen. Over aandacht en ontvankelijkheid (uitgegeven bij De Bezige Bij, Amsterdam, 2024, 222 p.)
De insteek is niet religieus, maar ze cirkelt rond thema's als aandacht vragen en aandacht geven in een tijd waar de (sociale) media bol staan van mensen die willen spreken en gehoord worden, maar waar de auteur zich altijd weer afvraagt: wie luistert naar al die input en welk luisteren doet recht aan de verzuchtingen van de spreker/boodschapper en worden we niet zelf spreker als we een bericht delen? Altijd weer speelt ook de polarisering van, in en door de sociale media mee in haar verhaal.
Maar ik vond ook veel inspiratie om beter te luisteren naar de stem die achter onze deur vraagt om binnen te mogen.
Nadat Rasch een aantal modellen over communicatie heeft besproken blijft ze met vragen zitten omdat de meeste theorieën impliciet een bedrijfsmodel hanteren. Beter luisteren om betere werknemers te bekomen die beter presteren. Hoe zorg je ervoor dat de ander niet slechts een rol mag komen spelen, maar waarlijk de ruimte krijgt om zelf iemand te zijn? Blijven we niet te gemakkelijk in ons eigen zitje en luisteren we niet te zeer vanuit ons eigen perspectief? "Het perspectief ligt aan de kant van 'ons', waarin 'de ander' misschien niet wordt opgevat als gevaar maar vaak wel als fascinerende exoot" (a.w., blz.84) Via letterkundige Krista Ratcliffe komt Rasch er op uit dat in het beste geval een dialoog of debat een proces is van denkbewegingen die kan leiden tot een wederzijdse verstandhouding, tot een soort synthese. "Ratcliffe wijst er echter op dat er in dat proces van denkbewegingen altijd noodgedwongen iets achterblijft, iets wat ten behoeve van de synthese moet worden weggedrukt. Ze noemt dat het exiled excess, het overschot dat wordt uitgebannen. Het is dat wat we terzijde schuiven of waar we overheen praten ten gunste van een conclusie die eensgezind mag heten.
Juist in dat wat we wegdrukken ligt heel veel besloten, aldus Ratcliffe, zoals onze ideeën over de ander, over wie we zelf zijn, over dat wat wel of geen plaats heeft in de dominante cultuur" (a.w. blz. 84-85) Luisteren vraagt om onze impliciete aannames bloot te leggen. Het vraagt "om doelloosheid, een lege ruimte waarin alles plaats kan hebben. (...) [Het is] de oren gespitst houden voor dat wat je niet verwacht en niet begrijpt, dat wat zich niet laat opnemen in een synthese, dat wat ander is." (a.w., blz. 85-86)
Is God niet vaak een 'exiled excess'??? Bij de vele mensen die soms heel hardnekkig hun anti-religiositeit en hun anti-kerksheid blijven uitroepen? Eensgezindheid lijkt in het publieke debat vaak maar mogelijk als God niet ter sprake komt.
Maar ook bij christenen : onze aannames over de God van Jezus Christus kunnen ons evenzeer parten spelen om te horen waar God ons aanspreekt. Het lijkt zo gemakkelijk gezegd en gelezen, maar is niet altijd even gemakkelijk te doen, wat in de constitutie van het Tweede Vaticaans Concilie staat over de kerk die ten allen tijde de opdracht heeft de tekenen van de tijd te doorzoeken en te interpreteren in het licht van het evangelie. Vergeten we niet de uitspraken van Jezus in zijn rede over het laatste oordeel (Matteus 25, 31-46). De Oordeler en Herder scheidt de schapen van de bokken en beiden vragen zich af : wanneer zagen we u hongerig, naakt, gevangen etc...
Uit deze luisteroefeningen onthoud ik dat "onze" Godsbeelden ons ook kunnen verhinderen om God te horen aankloppen : dat lijkt me een eerste belangrijke idee om te 'werken' aan onszelf naar Pasen toe.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten