In de zoektocht hoe we God kunnen horen kloppen blijf ik verder lezen in het boek van Miriam Rasch Luisteroefeningen. Over aandacht en ontvankelijkheid (uitg. De Bezige Bij, Amsterdam, 2024, 222 p.).
In een vorig bericht leerden we de Russische filosoof Mikael Bakhtin kennen en zijn 'dialogisme'.
Waartoe moeten we leren luisteren? Wat staat er bij luisteren op het spel? "Luisteren doe je omdat je niet weet wat er gaat komen, anders werkt het niet heel anders dan een algoritme op zoek naar bevestiging. De dialoog met zijn werveling van stemmen is het toneel van wrijving, die volgens Bachtin tot een 'gebeurtenis' kan uitgroeien, die filosofische uitdrukking van het nieuwe, van iets wat zich onttrekt aan de bekende categorieën." (a.w., blz. 101). Deze gebeurtenis gaat niet over iemand al dan niet begrijpen. Meestal gebeurt er net iets omdat we elkaar mis verstaan.
 |
| (©Kootching) |
"Luisteren niet om te begrijpen, maar om het onbegrijpelijke te aanvaarden, om de enige overeenkomst te leren kennen die we met elkaar delen: dat we allemaal het andere herbergen, zoals we bacteriën in onze darmen herbergen en microplastics in ons bloed.
Ik vermoed dat dit vraagt om een houding van niet-weten, wat in de psychoanalyse en het boeddhisme, maar ook in kunst en wetenschap belangrijk is. (...) Niet-weten staat niet ten dienste van weten, schrijft Jan Oegema in 'De stille stem', zoals niet alle wachten uit is op verwerven. Hij somt een aantal kenmerken op: verwondering, nieuwsgierigheid, het toelaten van onzekerheid en twijfel, een zekere behoedzaamheid en voorzichtigheid en ten slotte 'bevreemding over de automatismen van het bewustzijn, leidend tot regelmatig optredende haperingen bij het gebruik van de eerste persoon enkelvoud'. Dat wijst er ook op dat niet-weten niet noodzakelijk leeg is, het kan net zo goed overstromen van volheid. 'Niet-weten schept een ruimte waarin in zekere zin alles mogelijk is, omdat niks per definitie vastligt', zo beschrijft psychoanalyticus Arthur Eaton het begrip. Het is waar het gebeuren de ruimte krijgt.
Hoe luister je dan, als niet-weter? In het boek 'The Wisdom of Not-Knowing' [van Arthur Eaton] lees ik over iets wat 'het derde oor' wordt genoemd. (...) Het derde is te begrijpen als dat wat niet in de binaire hokjes past, het is het overschot daarvan of misschien de relatie zelf tussen luisteraar en beluisterde. Het derde oor heeft naar analogie met 'het derde oog' ook iets met intuïtie te maken, de intuïtie die het nieuwe mogelijk maakt door te putten uit de bronnen van het oude." (a.w. blz.104-105).
Hier onthoud ik dat luisteren tot een 'gebeurtenis' kan leiden, en welke gebeurtenis is omvattender dan Hem te mogen ontmoeten die heeft aangeklopt?
En ook dat we al luisterend ontdekken wat wij, mensen, met elkaar gemeenschappelijk hebben, nl. dat we allemaal het andere herbergen. Alleen is de schrijfster wat beperkt om dat in enkel materialistische zin met voorbeelden te voorzien (bacteriën en microplastics).
En natuurlijk denk ik bij het 'niet-weten' aan het middeleeuwse mystieke geschrift "De wolk van niet-weten".
Geen opmerkingen:
Een reactie posten