Maria in Utrecht -2-

De figuur van Maria wordt ingevuld naar eigen goeddunken, zoveel is duidelijk als je in de boeiende tentoonstelling rondkijkt in het Museum Catharijne Convent te Utrecht (nog tot 20 augustus). Deze expositie vertelt dus veel over Maria als de moeder van Jezus, maar evenveel over mensen en hun zoeken en tastend geloven. Het vertelt ook veel over de status en maatschappelijke plaats van het geloof én van de vrouw.

De vrouw die slechts een tweederangsrol heeft in de samenleving, goed voor de zorg en het huishouden. Daaraan moest ik denken bij het zien van deze kruiswegstatie van de Nederlandse kunstenaar Jan Toorop (1916 voor de Sint Bernulphuskerk in Oosterbeek). Bij de ontmoeting van de kruisdragende Jezus met zijn moeder domineert de Christus-figuur helemaal over Maria. Iconografisch kan je zeggen dat Jezus de grootste figuur moet zijn want de meest belangrijke, maar toch, in mijn gevoel is hij onontkoombaar overheersend aanwezig. En de vrouw/de moeder moet met open handen ondergaan, ontvangen, aanvaarden. Terwijl in de oorlogvoerende landen de vrouwen belangrijke schakels werden in de totale oorlog die Wereldoorlog I was, leefde het neutrale Nederland nog met andere verhoudingen tussen man en vrouw. Zo zie ik het vanuit deze tijd.

(eigen foto 7 juli 2017)

Dan het meest besproken kunstwerk, waar ook ik niet aan voorbij kan. Het is een beeld van de feministische kunstenares Elisabet Stienstra met als titel: Virgin of Mercy. Ze inspireerde zich op oud-Ierse Sheela-na-gigs, beeldjes van vrouwen die hun geslacht tonen en die vaak hingen nabij de ingang van een kerk of kapel of toren.
Hun functie of betekenis is zeer onduidelijk. Zijn het overblijfsels van een voor-christelijke moedergod-verering? Zijn het waarschuwingen voor lustopwekkende vrouwen? Zijn het een soort duivel-afweerders?...Zie hier een sheela-na-gig uit Kilpeck Church in Ierland.

(foto gevonden op internet)

Voor de kunstenares is haar beeld van de Virgin of Mercy (de maagd van de barmhartigheid) eerder een sacraal dan christelijk beeld. Voor alle toeschouwers voert het terug naar algemeen menselijke en seksuele  gevoelens. Voor gelovige christenen komt ook de vraag welke plaats vrouwen hebben/zouden moeten hebben in de Kerk én de uitdaging om seksualiteit een positievere plaats te geven binnen het geloof. Stof tot nadenken en tot discussie en een uitnodiging om een eigen positie hierin te bepalen.
Daarom alleen al verdient dit beeld een plaats in deze expositie. De bezoeker kan zich niet vrijblijvend vermeien in vrome gedachten en mooie plaatjes.