Raam met uitzicht - 3 -

 In de twee vorige berichten op deze blog verkende ik een vers van de dichter Jos Stroobants uit het gedicht Perspectief uit de bloemlezing "Tijd opent zich als nieuwe wijn" (uitgeverij P, Leuven, 2021, blz. 155). 

De beelden en het inzicht dat ik meen te ontdekken daarin maken bij mij verbanden wakker met bijbelse verhalen. En is de Bijbel niet  bij uitstek een boekenreeks die beelden aanreikt om de tijd telkens weer bewoonbaar te maken. Wetenschap biedt inzicht in onze wereld en onze levens, maar inzichten alleen maken onze tijd nog niet bewoonbaar. Verhalen reiken zuurstof aan, zeker de Bijbelse verhalen via de rijke variatie aan beelden.  Openheid versus geslotenheid, bescherming versus onbeschermd leven en altijd weer vernieuwen...

Het eerste beeld dat de dichter ons aanreikt als poging om de tijd bewoonbaar te maken is dat van een mantel.

In de Bijbel zien we twee verschillende manieren waarop een mantel ter sprake wordt gebracht. De mantel als elementaire bescherming van  onze naaktheid en de mantel als sociaal symbool en teken. Ik neem hier telkens de vertaling van de Naardense Bijbel.

De mantel staat voor de kleding van de mens die zich zo probeert te beschermen tegen de natuurelementen. Volgens Genesis 3,21 maakt God zelf voor de eerste mensen "mantels van huid en kleedt hen aan" net voor hij hen verdrijft uit de hof van Eden.

(De dronkenschap van Noach
Bernardino Luini ca. 1510-151
Brera collectie Milaan)

 In Genesis 9 wordt verteld over de zondvloed en hoe daarna Noach een wijngaard aanplant, zich dronken drinkt en naakt in zijn tent zijn roes uitslaapt. Zijn zonen Sem en Jafet dekken hun vaders naaktheid toe met een mantel, terwijl hun broer Chaam alleen maar vaststelt en niets doet om zijn vaders naaktheid te bedekken. In het boek Exodus worden tijdens de woestijntocht regels opgemaakt voor het sociale leven van het Joodse volk.  Bij het lenen van zilvergeld aan een arme lezen we dan : "Als je als pand de mantel van je naaste te pand neemt : voor de thuiskomst van de zon zul je die naar hem laten terugkeren; want dàt is zijn bedekking, dàt alleen; dàt is zijn mantel voor zijn huid; waarin zal hij anders slapen? " (Ex. 22,25-26; zie ook Dt. 24,12-13). Later in de teksten van Deuteronomium komt een oproep om zich te bekeren tot een godwelgevallig leven. Volg Gods voorbeeld, zegt de schrijver : Hij is "een dader van recht aan wees en weduwe; een die een zwerver-te-gast liefheeft en hem brood en een mantel geeft" (Dt. 10,18). 

Maar in verschillende Bijbelse verhalen wordt de mantel ook tot een teken en symbool waarmee de drager zich onderscheidt van anderen.  Meestal is de mantel een teken van uitverkiezing voor een taak. Aartsvader Jacob/Israël verwekte bij meerdere vrouwen in het totaal 12 zonen maar hij "heeft Jozef liefgehad boven al zijn zonen, omdat hij de zoon van zijn grijsheid is; hij heeft voor hem gemaakt een veelkleurige mantel." (Genesis 37,3). Jacob wist het niet, maar zijn lievelingszoon zal inderdaad blijken verkoren te zijn voor de redding van zijn familie. In de organisatie van het Joodse leven zal een speciale mantel het zichtbare teken zijn van de bijzondere uitverkiezing van de hogepriesters bij de eredienst : in Exodus 28 worden de gewaden van de hogepriester beschreven met o.a. een versierde mantel.

(icoon : hemelvaart van Elia en
Elisa ontvangt profetenmantel
©Art Eindhoven)

Maar ook de profeten onderscheiden zich soms met een mantel. Elia bedekte zich met zijn mantel tijdens de Godsopenbaring voor een grot in de woestijn. "Na de aardbeving een vuur maar niet in het vuur is de Ene; na het vuur de stem van een zachte stilte. Het geschiedt als Elia dat hoort dat hij zijn aanschijn omhult met zijn luisterrijke mantel." ( 1 Koningen 19,12-13).  Na die ontmoeting gaat Elia terug naar de bewoonde wereld en hij zoekt Elisja, de zoon van Sjafat, die uitverkoren wordt tot opvolger van Elia. "Elia steekt naar hem over en werpt zijn luisterrijke mantel over hem heen". (1 Kon. 19,19). Wanneer Elia later op spectaculaire wijze naar de hemel gevoerd wordt, neemt Elisa als leerling de mantel over van Elia. Zo wordt hij de nieuwe profeet voor het volk. "En het geschiedt: terwijl zij voortgaan, gaande en sprekend, ziedaar een wagen van vuur en die maken scheiding tussen hen tweeën ; in de storm klimt Elia op ten hemel. (...) Hij heft de mantel van Elia op die van hem afgevallen is. " (2 Koningen 2,11 en 13).Ook bij latere profeten krijgt een mantel een eigen rol, meestal een mantel gemaakt uit dierenhuiden. Zo wil de profeet een teken zijn waarmee hij de onrechtmatig verkregen rijkdom aanklaagt. Dat blijkt uit een toespraak van de profeet Zacharia waarin hij een beeld oproept dat de gezondene van God zal opkomen voor ware gerechtigheid en tegen valse profeten : "Geschieden zal het te dien dage: ze zullen zich schamen, die profeten, ieder voor zijn visioen, om dat profeteren van hem; en nooit meer zullen ze voor hun huichelarij zich kleden in een harige mantel!"(Zacharia 13,4) 

Als Johannes de Doper dan optreedt, kleedt hij zich als een profeet : "Hij, Johannes, heeft zijn kleed gehad uit kameelharen, met een gordel van huid om zijn lende." (Matteüs 3, 4)

De mantel als bescherming, als veiligheid maar ook de mantel als teken van de profeet die waarschuwt tegen valse veiligheid. 

En als de tijd nu eens bewoonbaar was -

een mantel veiligheid, een open raam,

(Jos Stroobants, Tijd opent zich als nieuwe wijn, blz. 155)

Over het tweede element waarmee de tijd bewoonbaar kan worden gemaakt, een open raam, zal ik hier niet uitbreiden. Ik verwijs naar andere berichten op deze blog onder het label 'open raam'.

In een volgende bericht ga ik verder met de volgende lijnen van het gedicht van Stroobants.