De ziel van de wereld...in Rotterdam

Net voor de Rubensgekte zou beginnen in het Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam, bezocht ik dit heringerichte museum. Naast de vaste collectie waren er, zoals gewoonlijk, ook enkele tijdelijke tentoonstellingen.
Nog tot 23 september is er de expositie "Anima Mundi" te zien. Ik vond deze én heel mooi én heel ingrijpend. De curator van dienst is een kunstenaar, nl. Hans van der Ham. Hij wil de bezielende kracht van de mens onderzoeken. Wat onderscheidt ons, levende wezens, van de dode materie? Hoe proberen we als mens vroeger en nu de grens te verleggen tussen leven en dood? Hij presenteert deze vragen via een parcours langs beeldende kunsten gelinkt aan etnografie, alchemie, biotechnologie, robotica, art brut...

(eigen foto - 7 september 2018)

Er worden vele mooie (kunst)werken getoond, met in de eerste zaal onmiddellijk enkele Vlaamse artiesten met sterk werk: Berlinde de Bruykere, Johan Tahon, Michel Borremans. Schetsen van Rubens, anatomieboeken van Vesalius, fotowerk van Desirée Dolron en andere zoeken uit waarom wij als mens ons verbonden gaan voelen met een (doods) kunstwerk. Deze en andere werken nodigen uit tot een soort contact en identificatie ermee. Ze bekoren de toeschouwer en trekken hem binnen in een andere wereld. Ze bieden een ervaring van schoonheid en vervreemdende herkenning, hoe paradoxaal dit ook moge klinken. Vandaar dat ik deze expo mooi vind.
Zo kom ik aan mijn tweede ervaring: de expo vind ik ook ingrijpend. Wie het hele verhaal volgt en tijd neemt wordt geconfronteerd met indringende vragen: ben ik als mens louter een complexe machine die uitvoert wat door de evolutie en de omringende cultuur is opgedragen of ben ik een ziel die een lichaam meesleept? Nu de biotechnologie uit huidcellen al hersencellen heeft getransformeerd, komen er vragen over de grenzen en mogelijkheden. Ook bij de robotica doemen zulke vragen op. Kunnen en willen we robots verder ontwikkelen zodat ze zelfs een (soort van) ziel uitstralen en vanuit een voorgeprogrammeerd intellect ons leven leiden? En zo ja, komen we dan terecht in een Pinokkio-verhaal: de door de mens gemaakte pop die een eigen wil en leven leidt en in opstand komt tegen zijn maker?

(Pinokkio volgens de
Walt Disneyfilm)

Wie de tentoonstelling bezoekt kan vanuit zijn eigen referentiekader oppikken wat hij of zij wil: de invalshoek van de astrologie en alchemie, die van het geloof in de biotechnologie en wetenschappen, die van de cultuurpessimist of gewoon die van de liefhebber van schone beelden. Maar als je als toeschouwer het voorgestelde parcours met aandacht volgt, blijven er vragen hangen. Dus een goede tentoonstelling.