Heiligen: complete mensen?

Het kerkelijke feest van Allerheiligen zette deze novembermaand in. Het woord 'heilig' is volgens het etymologisch woordenboek afgeleid van de wortel van 'heel' of 'heil'. Heil wordt een variant genoemd van 'heel' en betekent onaangetast, ongebroken, gezond. Denk maar aan de vraag: is het nog heel? Dan vragen we: is het nog wel compleet? nog ongeschonden?

Dat woord compleet brengt mij bij een toneelvoorstelling van het Mechelse toneelgezelschap Abattoir Fermé, met als titel: "Gonzo", die ik de week voor Allerheiligen zag . Zoals meestal tonen de voorstellingen van deze groep een uitsnede van onze maatschappij zonder te oordelen of zonder een oplossing aan te reiken bij een getoond probleem. Ook wil men het niet te zwaar op de hand en daar wordt voor gezorgd via burleske en chaotische scenes en karikaturale personages. Hier is het niet anders.

Vier mensen hebben zich ingeschreven bij een soort zelfhulpgoeroe die de deelnemers een soort meditatie sessie aanbiedt. De vijf personages leggen hun vragen en problemen bloot en de goeroe blijkt een al even problematische dame te zijn als de vier deelnemers aan de sessie.
Ik wil hier even de twee vragen aangeven die bij mij zijn blijven hangen na de voorstelling.

Er is eerst en vooral de vraag die door de goeroe wordt gesteld bij het begin én hernomen wordt bij het einde zodat je als toeschouwer zeker bij de les blijft: "Wanneer is ne mens compleet?" De vraag dus naar de heiligheid van de mens, de heelheid... Het stuk eindigt met de vraag waarmee het begon en het is duidelijk dat de geziene zelfhulpsessie geen zoden aan de dijk heeft gebracht, integendeel misschien. Het christelijke feest van Allerheiligen antwoordt op die vraag door Christus als de heel-maker aan de wereld aan te bieden voorbij de grenzen van ruimte en tijd. Jezus zegt heelwording aan voor mensen die arm zijn, op zoek naar vrede en rechtvaardigheid, die vanuit een eenvoudig hart trachten te leven (dus zonder bijbedoelingen, volgens één vouw)...De zaligsprekingen zoals Matteüs die in zijn evangelie neerschreef (hoofdstuk 5).  Mensen kunnen zichzelf niet compleet maken. Heel ons mensenleven lang blijft het behelpen en zoeken en hopen. "Gonzo" illustreerde deze onmogelijke missie met verve.
En dan bleef een tweede vraag hangen. De goeroe begon de sessie met de rondvraag: zeg aan mij en

(afbeelding gevonden op internet)

aan elkaar wie je bent. "Wie ben ik?" en in de eerste ronde antwoordt iedereen met het benoemen van de makkelijke, uiterlijke en sociale kenmerken van zichzelf: leeftijd, beroep, hobby's... Maar na een eerste onderdeel van de zelfhulpsessie herneemt de goeroe de vraag met de relevante opmerking: jullie antwoord tot hier toe zegt eigenlijk niet veel over wie je echt bent. Maar natuurlijk wordt het voor ieder van ons dan moeilijk: wie ben ik echt, los van mijn sociaal imago, als pensioen, ziekte, scheiding etc. mij heel wat uit handen slaat. Wat blijft er over van mijzelf? Wie ben ik dan? De Zwitserse priester  Maurice Zundel bouwde rond deze vraag een retraite op voor de toenmalige paus Paulus VI, in het voorjaar van 1972. De neerslag hiervan verscheen ooit bij uitgeverij Gooi en Sticht (1978) onder de titel: "Die God deze mens". Het is hier niet de plaats om heel zijn verhaal uit de doeken te doen. Het is wel een vraag die we onszelf allemaal wel eens stellen.

Zoals gezegd biedt de voorstelling geen antwoorden, maar er wordt ons een spiegel voorgehouden en eenmaal de lach om de karikaturale personages is weggestorven, blijven de vragen onverminderd over: wanneer is een mens compleet? wie ben ik?
Zo werd dit bij wijlen groteske theaterstuk voor mij een soort Allerheiligenbezinning, over vragen die er toe doen in elk mensenleven.