Vakantietijd...

 Het wordt weer voor iedereen vakantie... tijd en ruimte krijgen om uit het keurslijf van moeten en afspraken te stappen, tijd en ruimte krijgen om  in te spelen op de toevalligheden van de dag, om te improviseren...

Als we dan durven onszelf te bevrijden van de agendadrang en de controledwang, dan ontdekken we misschien iets goddelijks in ons leven, zoals de dichter Hans Andreus ons meegeeft. Dan ontdekken we een ander licht dan dat van de beheersende rede, een speels dartel licht dat ons wil verrassen. 

Een goddelijk licht.

IMPROVISATIES

Maar weer een plaatsje ingeruimd

voor de kleine

(Kandinsky : Improvisatie N° 23 ; 1911)

vrolijke god onder mijn borstbeen.

Als hij lacht

wordt het licht

in me en overal om me -

en als hij zich groot

maakt dan

barst hij bijna uit je,

spelend op zijn

elekronische fluit de

meest lieflijk wellustige

stralende rustige

improvisaties.

(uit: Andreus, Hans, Verzamelde gedichten, uitg. Bert Bakker, Amsterdam, 1985, blz. 873

Over licht dat uitnodigt - Hans Andreus - 2 -

 Ik blijf nog even bladeren in de bundel Holte van licht van de Nederlandse dichter Hans Andreus. 

Bij wat er echt toe doet in het leven passen meestal slechts enkele woorden, 'oude' woorden die al eeuwen meegaan, maar waar er geen actualisatie doet dan die woorden als liefde, God, ziel, compassie, zonde, hemel, hel... Voor Andreus is 'licht' ook zo'n oud woord, maar zoals in vorige berichten al duidelijk werd gaat het bij licht ook over een ervaring voorbij de woorden en voorbij het meetbare.

Als christen lees ik dat oude woord ook als een stamelend proberen iets te zeggen over het mysterie van het leven.

EEN OUD WOORD

(eigen foto dec. 2012
museum Columba Keulen)

Het is maar een oud woord, het licht,

en vaak misbruikt door de bleekzuchtigen

die dromen van hun preutse paradijzen

of vroegere levens als de grote

Alexander of Isis' hogepriesters,

maar omdat ik het dagelijks licht liefheb,

maakte ik het tot beeld van het licht,

van wat ik zo noem - en zou trouwens niet weten

waar het beter mee te vergelijken is

(lachen? een vrolijke bijslaap? muziek?:

noties van een wel gelukkige beeldspraak

maar waar je niet eindeloos op door kunt gaan), -

het licht dus toch, woord dat me ook invalt

die enkele keer dat ik het gevoel heb,

het even zeldzaam als onredelijk besef,

van een onmetelijke vrede.

(uit: Andreus, Hans, Verzamelde gedichten, Amsterdam, 1985, blz. 920)

Bij de notie van het misbruik van het oude woord denk ik spontaan aan die oude maar nog altijd actuele protestsong geschreven door Bob Dylan in 1963 "With god on our side", waar het misbruik van de naam van God om onrecht en oorlog te rechtvaardigen wordt aangeklaagd.

Het besef van een licht/god is, zoals de dichter in de voorlaatste lijn ook terecht aangeeft, onredelijk. Mensen zijn meer dan louter redelijke wezens, en die 'onredelijkheid' bepaalt meer van ons denken en handelen dan we willen toegeven. Die voor-redelijke ervaring kleurt ons leven en verlicht het. 

Over licht dat uitnodigt - Hans Andreus - 1 -

 Om op het elan van de vorige berichten voort te doen, duik ik nog even in de 'Verzamelde gedichten' (uitg. Bert Bakker, 1985) van Hans Andreus, de dichter die over licht en vergankelijkheid geschreven heeft met een heel eigen stem. 

Hoe we ons God moeten voorstellen weten we niet en de metafoor van het licht is ook niet zo'n gemakkelijke daarbij. Dat heb ik in vorige berichten al ontdekt, én toch... Zoals licht dat altijd hetzelfde is toch elke dag én elk moment van de dag weer anders wordt ervaren en beleefd, zo is het ook met die Aanwezige die ons leven aan het licht brengt.

Die ongrijpbaarheid van het licht die er toe doet (want zonder licht geen leven) wekt verwondering op. Die verwondering schrijft de dichter uit in zijn bundel uit 1975 "Holte van licht", waaruit dit vers komt. 

(interieur St.Niklaaskerk
Oostduinkerke - eigen foto - dec. 2023)

OF HOE DAT HEET

Gelukkig dat

het licht bestaat

en dat het met

me doet en praat

en dat ik weet

dat ik er vandaan

kom, van het licht

of hoe dat heet.

(uit: Andreus, Hans, Verzamelde gedichten, 1985, blz. 918)

Ik denk hierbij aan Paulus die in Athene op de Areopagus spreekt over de God van Jezus, als de God die niet ver van ieder van ons bestaat want zegt Paulus "door hem leven wij en bewegen wij en zijn wij" (Handelingen 17,28).  De God die licht is en waar we vandaan komen.

Over licht dat uitnodigt - Bernard Dewulf - 2 -

 De lichtmetafoor wordt veelzijdig ingezet door mensen. Christen gelovigen vertrekken vanuit het evangeliewoord 'Ik ben het licht der wereld' (Joh. 8,12) en vrijzinnigen en vrijmetselaars beroemen zich op de 'verlichte ideeën' die wortelen in de eeuw der Verlichting (18e eeuw). Wij, mensen, kunnen niet zonder licht. Licht reflecteert en schenkt kleur, licht is nodig voor menselijk leven. 

Het licht van de rede en het licht van het geloof... voor sommigen onverenigbaar maar voor vele wetenschappers best te verzoenen met elkaar. De grote professor en priester George Lemaître (1894-1966) kon geboeid zoeken om de geheimen van de kosmos en de sterren te ontrafelen zonder dat zijn geloof hem in de weg stond. Of meer recent de hoogleraar radioastronomie en astrodeeltjesfysica Heino Falcke (1966) die mee aan de basis lag van de eerste foto van een zwart gat (2019) en naast zijn werk geëngageerd is als predikant in een evangelische kerk in zijn woonplaats Frechen (D). 

De verwondering die aan de wieg staat van wetenschappelijk onderzoek naar licht klinkt ook door in onderstaand museumgedicht van Bernard Dewulf. Het 'onzichtbare' licht toont zich via een spectrum van kleuren en deze veelkleurigheid is volgens Petrus een geschenk van God (1 Petrus 4,10). 

(Koksijde OLVr. ter Duinen
eigen foto dec. 2023)

KLEUR

Wij schuilen in het licht.

Maar overal zijn we schitterend zichtbaar.

We begrijpen dat zelf niet,

wij zijn de kleuren maar.

Zonder ons was de wereld onzichtbaar.

(uit: Dewulf, Bernard, Licht dat naar ons tast. Verzamelde gedichten., uitg. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, blz. 215)

Die vierde regel 'we zijn de kleuren maar' doet mij denken aan dat vers uit het Lucasevangelie waar de dienaar geen dankbaarheid van zijn heer moet verwachten omdat hij gewoon zijn werk heeft gedaan als 'doodgewone dienaar' (Lc. 17, 10) of aan psalm 127 waar men kan lezen: als de heer het huis niet bouwt, bouwen vergeefs de knechten.  Over de veelkleurigheid schreef ik ook in het tijdschrift 'De Kovel' (nr. 55, november 2018).

Kleur geven aan de samenleving, al begrijpen we het zelf niet... dat is wat gelovige christenen doen als ze Christus een plaats geven in hun leven.

Over licht dat uitnodigt - Bernard Dewulf - 1 -

 In de voorbije Paastijd heb ik me laten leiden door 'licht-verzen'. Christus die zichzelf het Licht der wereld noemt (Joh. 8, 12) biedt ons een metafoor aan om te ontdekken wat en wie God is. Dat licht is een veelzijdig gebeuren dat altijd weer anders aan ons verschijnt.

Dichters Oosterhuis en Andreus reikten ons woorden aan. Hier nog een andere dichter die het vaak heeft over 'licht' en ook vaak over geloven, ook al is dat geloof een aftastend en vaak afwerend gegeven. Bernard Dewulf (1960-2021) schreef voor alles essays over kunst, maar zijn verzen werden postuum verzameld en uitgegeven in een bundel met de titel "Licht dat naar ons tast" (uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 2023).

Uit deze bundel stel ik je nu en in volgende berichten enkele verzen voor die voor mij als gelovige stof tot ruminatio (herkauwen) zijn en kunnen aanzet vormen voor gebed.

Voor de heropening van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Antwerpen in september 2022 had Dewulf in de laatste maanden van zijn leven een aantal verzen geschreven, vertrekkend vanuit de collectie van het KMSK. Een van deze zogenaamde museumverzen is het volgende...

LICHT

Ik schijn maar waar ik val.

Nu toevallig op een muur.

Ik mag dan wel het licht zijn,

als niets mij terugstuurt

kan niemand mij ooit zien.

(uit: Licht dat naar ons tast, blz. 216)

Geloven en lief hebben bestaan slechts in een relationeel proces. Het licht van Jezus kan slechts gezien worden als het via ons zijn en handelen wordt terug gestuurd. Zo verzengend en verblindend licht kan zijn, zo ook is het afhankelijk van  ons om zichtbaar te worden in onze samenleving. Gave en opgave, uitnodiging en uitdaging.

(Koksijde kerk O.L.Vr. ter duinen
eigen foto december 2023)